کمالی سروستانی، رحیم هودی را  تنها یادگار باقی‌مانده از نسل سوم تئاتر شیراز خواند؛ یادگاری که بیش از شصت سال با جسارت و عشق در تاریخ هنر تئاتر ایران نقش آفرینی کرده است.

آیین تجلیل از رحیم هودی پیشکسوت عرصه هنرهای نمایشی در شیراز برگزار شد. این بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون، چهره ماندگار استان فارس است که نشان درجه یک هنری  در حوزه تئاتر نیز دارد. وی  در این آیین چهاردهمین نشان مفاخر فارس را نیز دریافت کرد.

ویژگی ستودنی

صابر سهرابی، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی فارس در این مراسم با تاکید بر اینکه شخصیت هودی بر هیچ فرهنگ‌شناسی پوشیده نیست، تلاش هودی برای اعتلای هنر فارس را ویژگی ستودنی هودی خواند.

وی افزود: هودی توجه ویژه ای  به آموزش آن هم از دل و جان داشت و این  نکته نیز از ویژگی های بارز این شخصیت برجسته است.

سهرابی افزود: هودی بدون حب نفس در زمینه آموزش از نکته‌ای دریغ نمی‌کرد و علم خود را به کوچک و بزرگ ارائه می‌کرد .

حیدر اسکندپور، شهردار شیراز نیز پیامی به این آیین ارسال کرد.

 در بخشی از این  پیامی که ابراهیم گشتاسبی راد، رئیس سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری شیراز، آن را خواندآمده است: رحیم هودی نماد تخصص و هنرمندی در تئاتر است اما این، آن‌چیزی نیست که این هنرمند پیشکسوت را متمایز می کند. دردمندی، همدردی و دغدغه‌مندی در گوشه گوشه‌ی زندگی استاد جلوه‌گری می‌کند و باعث می‌شود در دانشسرا، دردهای مردم را به روی صحنه برد.

تقسیم‌بندی تاریخ تئاتر ایران

کوروش کمالی سروستانی، مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس سخنران دیگر این مراسم بود.

وی در این رویداد گفت: پژوهشگران، تاریخ تئاتر ایران را به سه دوران باستان، پس از ظهور اسلام و معاصر تقسیم می‌کنند. پلوتارک، مورخ یونانی، از اجرای نمایش‌های آیینی در ایران باستان خبر می‌دهد و پژوهشگران از کتیبه‌ها و تصاویر بازمانده از آن روزگار، نمایش داستان‌های: خون سیاوش، مویه زال، کین ایرج و هفت‌خوان را بازمی‌یابند. در دوران حکومت‌های پس از اسلام، از آل‌بویه تا زندیه، تعزیه، نماد هنر نمایش آیینی می‌شود. مضمون تعزیه که در دوران کریم‌خان زند، شیرازه آن بسته شده، شیراز را خاستگاه تعزیه می‌کند، هنری که در آن رویارویی دو نیروی خوب و بد، خیر و شر، نیکی و بدی نور و ظلمت روی می‌دهد و در کنار این ژانر آیینی، نمایش‌های عروسکی و روحوضی و نقالی شکل می‌گیرد.

وی به مرور سرنوشت تئاتر در دوران حکومت ناصرالدین شاه پرداخت و این دوره را به گونه‌ای آغاز آشنایی ایرانیان با تئاتر اروپایی خواند.

کمالی گفت: در این دوره، اعزام دانشجویان ایران به اروپا، سفر شاه و روشنفکران و درباریان به اروپا و روسیه، نتایج فرهنگی مشخصی را در برداشت، همچون: نشر روزنامه، تأسیس مدرسه دارالفنون، تاسیس چاپخانه، ساخت تماشاخانه و نهضت ادبی نمایشنامه‌نویسی و ساده‌نویسی که از قضا، دو تن از شیرازیان برجسته نیز در این تحول نقش دارند: میرزا صالح شیرازی و میرزا ابوالحسن خان شیرازی ایلچی.در سال 1251 ، به دستور ناصرالدین شاه، «تکیه دولت» با الهام از رویال آلبرت هالِ لندن و با نیت اجرای تعزیه و مراسم مذهبی و رسمی و نیز نمایش‌های غیرمذهبی، ساخته می‌شود. تکیه دولت بزرگ‌ترین تماشاخانه ایران تا به امروز است با مساحت تقریبی 3000 مترمربع و گنجایش 20 هزار نفر در چهار طبقه.

این پژوهشگر ادامه داد: به سال 1257 نخستین تماشاخانه ایران به سبک مدرن و با معماری صحنه یک سویه ایتالیایی در مدرسه دارالفنون ساخته می‌شود و نمایشنامه‌های غربی از جمله آثار مولیر، در آن اجرا می‌شود. از همین سال است که تماشاخانه‌های کوچک در تهران راه‌اندازی می‌شوند و هنرمندان ارمنی، زردشتی و یهودی در تاسیس و رونق و آن موثر بودند. در آن روزگار، تئاتر ایران، هنری کاملاً مردانه بود؛ زنان نمی‌توانستند در صحنه ظاهر شوند و مردان ایفاگر نقش آنان بودند؛ آنان حتی اجازه حضور در تماشاخانه و تماشای تئاتر را نیز نداشتند.

شهر شیراز و پیشگامی در تئاتر

وی در ادامه تاریخ هنر تئاتر در ایران افزود: از سال 1300 در برخی دیگر از شهرهای ایران نیز تماشاخانه‌هایی ساخته شد. شیراز یکی از نخستین شهرهای ایران بود که پس از تهران برای ساخت تماشاخانه و اجرای تئاتر به شیوه غربی گام‌های ارزشمندی برداشت. اگرچه از تکوین و تکامل تئاتر در فارس اطلاع دقیقی در دست نیست، اما با استناد به کتاب ارزشمند تاریخ تئاتر در فارس استاد احمد سپاسدار و برخی از اسناد و مقالات دیگر و نیز بخش‌هایی از کتاب‌هایی که در مورد تاریخ تئاتر ایران نوشته شده، می‌توان به دورنمایی روشنگر دست یافت؛ بر این اساس می‌توان لطفعلی‌خان معدل‌السلطنه را بنیانگذار تئاتر به شیوه غربی، در شیراز دانست. او شهردار شیراز بود و پس از شهرداری، شش دوره نماینده مردم شیراز در مجلس شورای ملی بود. در سال 1304 در مکتب‌خانه‌ای در کنار ارگ کریم‌خان، نقش اصلی تئاتر «سرحد کمال» را بازی کرد تا به عنوان شهردار و رجل سیاسی، به تئاتر و بازی در آن، احترام بگذارد و فضا را برای دیگر هنرمندان هموار نماید. او در سال 1326 انجمن روزنامه‌نگاران فارس را تاسیس کرد و فضل‌الله شرقی را مدیر عامل آن معرفی نمود.

مدیر دانشنامه فارس با اشاره به اینکه، شاید بتوان با کمی تسامح و علیرغم نظرات مختلف پژوهشگران در این باره، تاریخ تئاتر شیراز و فارس را به پنج دوره و پنج نسل کرد توضیح داد: درنسل اول  و بازه1320 ـ 1300 هنرمندانی چون لطفعلی خان معدل‌السلطنه، عطاالله زاهد، اخلاقی و نوذری حضور دارند.

نسل دوم از1332 تا 1320 به اسامی چون محمود خاقانی، غلامحسین هاتفی، علی شهرجو، اکبر جنتی و عباس حکمت‌آرا بر می خوریم.

نسل هودی

کمالی نسل سوم هنرمندان تئاتر در شیراز را در بازه 1341 ـ 1332محی‌الدین لایق، جعفر توکل، رحیم هودی، کاظم محمودیان، محمد زرشناس، علی محزون و صدرا ذوالریاستین خواند.

به گفته این پژوهشگر در نسل چهارم هنرمندان از1341 تا انقلاب اسلامی، احمد سپاسدار، جمشید اسماعیل‌خانی، حمید مظفری، مجید افشاریان، مهدی فقیه، کاظم تعبدی، جواد بخشی‌زاده، محمود پاک‌نیت، نادر شهسواری، علینقی رزاقی، شاپور جورکش، احمد علامه دهر، کاظم روزیطلب، گوهر خیراندیش و بسیاری دیگر حضور  دارند.

نسل پنجم به گفته کمالی شامل تمام کسانی می‌شود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی وارد عرصه تئاتر شده‌اند.

شب «بازمانده»

وی تاکید کرد: از میان این همه، امشب، شب تنها یادگار باقی‌مانده از نسل سوم تئاتر شیراز است، یادگاری که بیش از شصت سال به گونه آفاقی و انفسی در تئاتر این سرزمین نقش آفریده و در بیش از 100 نمایش به عنوان بازیگر و یا کارگردان حضور داشته است. به گاهِ مبارک روز دوم فروردین ماه، سال 1314 در محله سردزک شیراز با شماره شناسنامه یک زاده شد؛ آری! استاد رحیم هودی زاده شد تا به سهم خود تئاتر را تاریخی دیگرگون رقم زند.

کمالی افزود: استاد رحیم هودی از صحنه برآمده و صحنه‌ها آفریده است. در فاصله زمانی دهۀ سی تا پنجاه، همگام با استاد محی‌الدین لایق و جعفر توکل، مثلث طلایی هنر تئاتر شیراز را پی می‌ریزند و از سویدای جان، در این عرصه و در تاریخ فرهنگی این شهر ، نقشی ماندگار و بی‌انکار ایفا می‌کنند.

وی سپس به روزشمار زندگی استاد هودی پرداخت و گفت: این روزشمار در هشتاد و چهار سالِ پسِ پشت نهاده، روایتی دلنشین را حکایت می‌کند: از نخستین نقش سکینه‌خوانی یا طفل‌خوانی تعزیه در دوران کودکی، تا تئاتر روحوضی و سیاه دلنشین و طناز او، از پیش پرده‌خوانی تا فعالیت‌های خلاق و مستمر در تئاتر سعدی، انجمن تیاتر فرهنگیان فارس، کانون هنرهای دراماتیک، گروه تئاتر پارس، گروه تئاتر ملی، دبیرستان عشایری و... به یاری دیگر استادان و بازیگران و راهنمایی هنرمندانی چون عزت‌الله انتظامی و علی نصیریان، کاری می‌کند کارستان؛ در همین دوران است که علاوه بر تئاتر، در فیلم‌های سینمایی و سریال‌های تلویزیونی نیز خوش می‌درخشد.

جسارت و عشق

مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس ادامه داد: اگرچه در فاصله سال‌های 1337 ـ 1300 نقش بازیگران زن را مردان« زن‌پوش» ایفا می‌کردند، اما در سال 1346 استاد هودی با جسارتی مثال زدنی، زنان را به عرصه تئاتر فرامی‌خواند و با کارگردانی نمایشنامه «بلبل سرگشته» اثر علی نصیریان، همه نقش‌ها را به زنان واگذار می‌کند و برخی از زنان را در این نمایش «مردپوش» می‌کند. این همه، از آن روی گفته آمد تا باری دیگر، به چشم‌انداز فراخی نظر کنیم که عاشقان این ره، با قدم و قلم شوق در این عرصه، فرصت عمر می‌گذارند تا دمی حتی، خاطری را در کهکشان آرزومندی‌ها، سیری دهند و سفری؛ سیری از آن نوع که خاطر خسته، بیارامند.

کمالی افزود: کارنامه عمر هنری استاد رحیم هودی با بیش از شصت سال تلاش درخور، ریشه دوانیده، بالیده و به بار نشسته است."اعتراف"، "شهر افسانه‌ها" و یا "سیب جادو" و "چوپان بره گم‌کرده" و "قوهای وحشی"، "بلبل‌سرگشته" و "سربداران" و....فرقی نمی‌کند؛ در همه این آثار با خامه جان کوشیده است تا با نگاهی ایده‌آل و خاص، در هر نمایشی، برای هر یک از مخاطبان خود فرصتی بیافریند برای تعامل با زندگی و هستی گریزناپذیر؛ کوشیده است تا اندیشه‌ها و راه‌کارهایی نوین خلق کند برای کشف نگاهی تازه به جهان؛ کوشیده است تا گزاره‌ای ترسیم کند بر وضعیت انسانی در جهانی که فراز و فرود بسیار دارد.گویی که نمایش را با تار و پود جان خویش آموخته و آموزانده است که چنین مشتاقانه به تعامل با چنین رویکرد فرهنگی روی می‌آورد و هم از این روست که می‌تواند درک و دریافت و بینش خود را از هرآنچه پیرامون اوست؛ از زندگی و انسان، به گونه‌ای آشکارا و تامل‌برانگیز به تصویر کشد. این همان نکته‌ای است که او را در داشتن نقشی موثر و پویا برای رسیدن به اهداف والای خود یاری رسانیده است.

این مدیر ارشد فرهنگی فارس گفت: اگر بر آنیم که تئاتر از ارکان اصلی و تحول آفرین نهاد اجتماعی است و با هنرآفرینی و خلق آثار نمایشی به بازتاب حقایق و بیان جذاب انگیزه‌ها و احساسات می‌پردازد و و با کارکردی فراگستر، چونان آیینه حیات جمعی و الگوی زندگی اجتماعی به تجلی می‌رسد؛ امروز باید استاد رحیم هودی را یکی از پیشکسوتان این هنر بی‌بدیل در فرهنگ شهر شیراز دانست؛ بدان بالید و مباهات کرد. بزرگا مردی هنرمند که قابلیت‌ها واستعدادهایش او را قدری عالی بخشیده است؛ آنسان که خود عاملی موثر در انتقال پیام‌های ملی، قومی و ارزشی جامعه خویش شده است.

وی تاکید کرد:  پاسداشت استاد رحیم هودی، پاسداشت هنر و تکریم فرهنگ و انسانیت است؛ بزرگداشت تمام اندیشه‌های نابی که سرنوشت انسان را به رستگاری و سعادت ره‌‌ می‌نمایند.