مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس در اول اردیبهشت ماه جلالی، یادروز سعدی، میزبان نشستی علمی یادروز سعدی بود.

در این روز با حضور سعدی شناسان و سعدی پژوهان، مصطفی ملکیان از «اخلاق سعدی» گفت؛ شمس لنگرودی «باغبان جهنم» را خواند، اصغر دادبه از «رابطه‌ی زیبایی و عشق در نگاه سعدی» سخن گفت. کمالی سروستانی نیز بر ضرورت رجعت دوباره به مفهوم و معنای «دوستی» در روزگار فعلی تأکید کرد.

 ضرورت  رجعت به اخلاقِ دوستی سعدی

سخنران نخست نشست علمی یادروز سعدی، کوروش کمالی سروستانی بود؛ مدیر مرکز سعدی‌شناسی از «سعدی و اخلاقِ دوستی » سخن گفت.

وی این موضوع را یکی از مسائل اساسی برای سعدی خواند و تاکید کرد که شیخ اجل بیش از ۱۰6۰ بار در کلیات‌اش واژه‌ دوستی را به کار بسته است.

کمالی سروستانی تاکید کرد: با پدیداری دوستی و محبت در میان نوع انسانی، به باور سعدی ، کرامت انسانی جایگاهی فراتر از منافع دنیوی می‌یابد و در بحبوحه آشوب و طوفان نامردمی‌های روزگار، تاکید سعدی برای در امان ماندن از هر چه نکوهیده است، حفظ دوست و دوستی است.

مدیرمرکز سعدی شناسی خاطر نشان کرد: در تعریف دوستی سعدی تا به جایگاهی پیش می‌رود که با دشمنان نیز از درِ دوستی و محبت درمی‌آید.

به گفته مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی فارس اندیشه سعدی از دوستی نیم‌نگاهی به فلسفه مشاعی ابن‌سینا و اشراق سهروردی دارد.

وی تاکید کرد: سعدی از غایت لطافت و محبت، کردارهای دوست را همه بر محور عدل و دوستی می‌یابد و بدان خرسند است؛ او جان‌سپاری در پیشگاه دوست را امری سهل بلکه حتمی می‌انگارد.

کمالی سروستانی معتقد است سعدی شواهد گوناگون برای نگاه به دوستی نشان می‌دهد؛ همان دوستی که به باور او راهکار اساسی «همدلی، آزادی و عدالت» است.

وی افزود: سوگند یاد کردن به دوستی نیز در اشعار سعدی از آن جهت روی می‌نماید که این مقوله از اهمیت و قداستی برخوردار است که سعدی برای نشان دادن حقانیت سخن خود بدان متوسل می‌شود؛ یعنی سعدی در کنار سوگند یاد کردن به خاکپای محبوب  و جان محبوب،  از یک سوی و سوگند یاد کردن به خداوند،  به عزت عظیم،  به مردان حق،  به پاکان و مردان راه،  به لبيك حُجاج بيت‏الحرام و مدفون یثرب و صالحان و پارسایان و پیران پشت از عبادت دوتا  و... از سوی دیگر؛ دوستی را از چنان جایگاه ارزشمندی برخوردار می‌داند که بدان سوگند یاد می‌کند.

مدیر مرکز سعدی‌شناسی ادامه داد: در این روزگاری که آدم‌ها ستیزه‌گر شده‌اند، پافشاری بر بازگشت به نگاه کلاسیک سعدی به «دوستی»، یک ضرورت تاریخی است.

سعدی سرچشمه نعمت الهی است

سخنران دوم نشست علمی یادروز سعدی جعفر موید شیرازی بود؛ استاد ادبیات که شیخ اجل را «سرچشمه نعمت الهی» خواند و سخنرانی خود را با عنوان «از کوچه تا بوستان» درباره «مسئله متن آثار» کلیات سعدی «ارزشمندترین متن ادب فارسی» ایراد کرد.

به باور موید شیرازی، چگونگی روبه‌روشدن با متونی که اصالت آنها مشکوک و یا حتی اشتباه است، نیازمند دقت و موشکافی فراوان است.

موید توضیح داد: واژه «سمیلان» در بیت مشهور «سمیلان چو بر می‌نگیرد قدم/ وجودی است بی‌منفعت چون عدم»، در اغلب تصحیح‌هایی که بر سعدی انجام شده، به درستی دریافت نشده است.

وی افزود: من به این نتیجه رسیده‌ام که واژه صحیح این بیت، سلیمان است، پیامبری که به بالاترین منزلت رسید، اما هنگامی که بر آن عصا که موریانه آن را جویده تکیه داده و جان سپرده، وجودی است بی‌منفعت چون عدم.

سعدی متدولوژی عشق و زیبایی را بیان می‌کند

 سومین سخنران نشست علمی یادروز سعدی، علی اصغر دادبه بود.

 این استاد برجسته ادبیات دانشگاه عنوان سخنرانی‌اش «عشق در عالم نبودی گر نبودی روی زیبا» و درباره «رابطه‌ زیبایی و عشق در نگاه سعدی» بود.

دادبه ابتدا با ستایش از محمدعلی فروغی گفت:این بزرگمرد آگاه به‌خوبی می‌دانست که تئوری افلاطون درباره‌ عشق و زیبایی چه بود.

 این چهره ماندگار در عرصه ادبیات عرفانی و فلسفه اسلامی معتقد است «نگاه سعدی به پیوند زیبایی و عشق کمتر از افلاطون نبوده است» و این نگاهِ مشترک نیز «برآمده از فرهنگ مشترک ایرانی و یونانی بوده است».

دادبه افزود: سعدی در پی بیان متدولوژی عشق و زیبایی است و از همان تجربه‌ای می‌گوید که افلاطون و ارسطو بدان معتقدند. سعدی نیز همچون آن دو معتقد است که زیبایی عشق می‌دهد.

دادبه ادامه داد: در نظرگاه سعدی و افلاطون، زیبایی علت و عشق معلول است.

به باور این پژوهشگر، رابطه‌ میان ادراک و عشق همانند است و تجربه‌ زیبایی است که شاعر می‌سازد.  

سودمندی فرم و محتوا در شعر سعدی

چهارمین سخنران نشست علمی یادروز سعدی شیرازی در زادگاهِ شیخ اجل، مصطفی ملکیان بود، و استادِ اخلاق نیز در گفتاری از «اخلاق سعدی» ‌گفت.

نویسنده «مشتاقی و مهجوری» توضیح داد: هر شاعری و ازجمله سعدی از دو جنبه قابل بررسی و ارزیابی است: فرم و صورت، و محتوا. فرم و صورت بیان می‌دارد که شاعر چگونه گفته است و محتوا چه گفتن شاعر است.

به باور مصطفی ملکیان در هر خوانش از این دو، سودمندی و فایده است؛ هنگامی که با فرم سروکار داریم، سودمندی لذت است و وقتی به محتوا کار داریم، لذتی کسب نمی‌کنیم، بلکه می‌آموزیم چگونه می‌توان زیست.

نیازمند رجعت به اخلاق سعدی هستیم

ملکیان در ادامه با برشمردن انواع چهارگانه اخلاق نقلی یا تعبدی (که به رابطه بین انسان و خدا می‌پردازد)، اخلاق عرفانی (که توجه اش به ارتباط انسان با خودش است)، اخلاق فلسفی (که تمرکز بر قوانین حاکم بر جهان هستی است)، و اخلاق مصلحت‌اندیشانه (که برای رسیدن به سلسله‌مطلوب‌های اجتماعی است)؛ اخلاقیاتی را که سعدی در بوستان، گلستان و نصیحه‌الملوک ارائه می‌کند، از نوعِ اخلاقِ مصلحت‌اندیشانه عنوان کرد.

 به باور ملکیان، این «اخلاقِ پا بر زمین»، با فهم عرفیِ ما سازگار است و ازقضا برای جامعه‌ ما نیز بسیار ضرورت دارد چرا که هم ارباب قدرت به این اخلاق نیازمند و هم شهروندان.

ملکیان ادامه داد: باید به «اخلاق سعدی» التزام کنیم؛ چراکه دست‌کم آزادی، امنیت، عدالت و نظم را برقرارتر می کند..

روایت شاعرانگی‌های سعدی

پنجمین سخنرانی که در نشست علمی یادروز سعدی از شیخ اجل گفت، شمس لنگرودی بود که عنوان سخنرانی کوتاه‌اش نیز «شاعرانگی‌های سعدی» بود.

لنگرودی که خود را «چون ماهیِ مستغرق در بحر بی‌کران سعدی» خواند، ابتدا به تأثیر شگرف سعدی، نه‌تنها بر ادبیات و فرهنگ ایران، که بر جنبش‌های انقلابی جهان و شعر مدرن فرانسه و اروپا اشاره کرد و افزود: بعد از  رنسانس فرانسه، چهره‌های انقلابی و فرهنگی نام سعدی بر فرزندان خود می‌گذاشتند، و آراگون با افتخار می‌گوید که از سعدی وام گرفته است.

وی در ادامه با اشاره به اینکه شعرش تحت‌تأثیر سعدی است، بار دیگر بر «شیفتگی» خود به سعدی تأکید کرد و چند شعرِ خود از دفتر «باغبان جهنم»، «پنجاه‌وسه ترانه عاشقانه» و «ملاح خیابان‌ها» را حاضران در سالن خواند.

بررسی ردپای شعر عرب در آثار سعدی

ششمین سخنران نشست علمی یادروز سعدی، محمدرضا خالصی بود؛ پژوهشگری که به موضوع «تأثیرپذیری سعدی از ابوحیان توحیدی شیرازی» پرداخت و معتقد است: سعدی در دوران تحصیل در مدرسه نظامیه بغداد، آثار ابوحیان را خوانده است

خالصی، با اشاره به ویژگی‌های شعری سعدی مانند سهل‌وموجز و ممتنع‌بودن آن، گفت: اختصار، توازن و روانی، سخن سعدی را به اعجاز نزدیک کرده است.

وی سپس با اشاره به «نثر مسجع مرسل» سعدی، به آشنایی کامل و جامع شیخ اجل با زبان تازی اشاره کرد و افزود: ردپای شعر عرب به‌وفور در شعر سعدی هست.

 خالصی در ادامه با ذکر نقل‌قول‌هایی که ابوحیان توحیدی شیرازی را «بزرگ‌ترین اندیشمند و ادیب عرب» می‌خوانند، ادامه داد: نثر ابوحیان گرفتار سجع نیست، در هماهنگی بین صورت و معناست و با واژگان گوش‌نواز، از اطناب دوری جسته و اسلوب‌ها را به هم آمیخته است. به باور خالصی، نثر سعدی بسیار به نثر ابوحیان نزدیک است و همان‌گونه که عبید زاکانی برخی از حکایات خود را از ابوحیان وام گرفته، می‌توان به این باور رسید که سعدی نیز از این بزرگترین اندیشمند عرب، تأثیراتی پذیرفته باشد.

گل و گیاه در شعر سعدی

ششمین سخنران یادروز سعدی، بهرام گرامی بود که به بررسی «گل و گیاه در شعر سعدی» پرداخت. این نویسنده و پژوهشگر در سخنرانی خود با اشاره به بیت‌هایی از سعدی که در آنها گل‌ها و گیاهانی همچون، بنفشه، سرو، نرگس، نار، سیب، و شقایق به کار رفته است، به ارزیابی دقیق وجوه درخشانِ این‌همان در این ابیات با گیاهان پرداخت.

عرفان سعدی کارکردگراست

هفتمین سخنران نشست علمی یادروز سعدی در شیراز، محمدجواد ادبی بود که به بررسی «نگاه عرفانی سعدی در تطبیق با اندیشه‌های ابن عربی» پرداخت. به باور ادبی، عرفان سعدی کارکردگراست و مختص خود اوست.

این پژوهشگر ادبیات ادامه داد: اگرچه نمی‌توان سعدی را یک عارف طرازاول در نظر گرفت، اما می توان به قول ابن‌عربی بسنده می‌کند که «عارف واقعی کسی است که اثر عرفان در او مشاهده شود».

وی تاکید کرد: اثر عرفان در کلام و شعر سعدی، کاملاً با مادیت زندگی هماهنگ است.

سعدی به غزل عاشقانه، منظری اخلاقی بخشید

هشتمین و آخرین سخنران نشست علمی یادروز سعدی، عبدالرضا مدرس‌زاده بود که به نقش و خدمت بزرگ سعدی در تغییر تلقی عشق و معشوق در شعر فارسی پرداخت.

این محقق با اشاره به سابقه طولانی اشارات تغزلی به غلامان و زیبارویان که اغلب در فضای نزدیک به دربارهای سلجوقی و... تعبیر می‌شد، افزود: سعدی به عنوان یک مبلغ اخلاق و نماینده فرهنگ ایرانی، در برابر فرهنگ و زبان مغولی ایستاد و پوشش و لعاب‌هایی ظریف و اخلاقی، بر تشبیه معشوق و بدن زیبارویان بنا نهاد.

مدرس‌زاده با اشاره به اینکه سعدی تنها شاعر تا زمان عصر خود است که می‌توان تمام اشعار عاشقانه‌اش را خطاب به خودش نیز خواند، افزود: سعدی به مدد اخلاق خود و اتکایش به فرهنگ ایرانی، موفق شد غزل عاشقانه را از دربارهای سلجوقی و حرم‌سراها بیرون آورد و منظری اخلاقی به معشوق ببخشد..

انتهای پیام