اولین روز از همایش سعدی و ویکتور هوگو در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزارشد؛ سخنرانان این رویداد بر ویژگی های مشترک دو بزرگ ادبیات فارسی و فرانسه و تاثیری که بر اجتماع خودشان گذاشتند، اشاره کردند.

این همایش دو روزه در آستانه اول اردیبهشت ماه، یادروز سعدی و به همت مرکز فرهنگی شهر کتاب، مرکز سعدی‌شناسی، رایزن فرهنگی ایران در فرانسه و مرکز مطالعات هوگو برگزار می‌شود.

گلستان؛ کتاب درسی بی‌رقیب

در این همایش غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی گفت: از سال ۶۵۵ که گلستان تالیف شده، کتاب درسی زبان‌آموزی و فارسی آموزی در سراسر قلمرو فارسی زبانان بوده و به

اندازه‌ای در جای خودش خوش نشسته که بی رقیب و بی‌بدیل بوده است‌؛ گلستان از مکتب‌خانه‌های ایران تا شبه قاره هند، آسیای میانه، آسیای صغیر و شمال آفریقا، کتاب درسی بوده است.

وی افزود: گلستان، از زمان تدوینش باقی کتابهای ادبی درسی را کنار زد و آنها را منسوخ کرد. این کتاب حتی توانست جا را برای رقیبی چون کلیله و دمنه تنگ کند.

حداد عادل ادامه داد: در همه این دوران ها،  سنت گلستان خوانی منسوخ نشد، گرچه ضعیف شده است.

کسی که گلستان نخوانده، مثل کودکی است که شیر مادر نخورده است

وی تاکید کرد: همه بزرگان فرهنگ ما، نویسندگان و ادیبان ما، سر سفره سعدی نشسته و از گلستان بهره

گرفته‌اند. نقش گلستان در قوت بخشیدن به زبان و ادب فارسی در ذهن و روح فارسی زبانان و ایرانیان شبیه نقش شیر مادر دراستحکام بخشیدن به استخوان های بدن است یعنی کسی که در ادبیات فارسی، گلستان نخوانده باشد مانند کودکی است که شیر مادر نخورده باشد.

رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی ادامه داد: متاسفانه امروز، گلستان نقش محوری خود را در زبان و ادب فارسی از دست داده است.

رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی در ادامه به ذکر خاطره ای از دوران تحصیل خود پرداخت و گفت:  ۶۰ سال پیش که من در مدرسه ابتدایی در جنوب شهر تحصیل می کردم به عنوان تکلیف تعطیلات نوروز به ما گفتند باید یک نسخه از گلستان سعدی با تصحیح محمدعلی فروغی را بخرید و یک بار از ابتدا تا انتها آن را بنویسید. این تکلیف توسط یک مدرسه معمولی دولتی به ما محول شد و به یاد دارم که کل تعطیلات مشغول رونویسی از گلستان بودم.

خصوصیات گلستان به عنوان یک کتاب درسی

وی با اشاره به خصوصیات ویژه گلستان و اهمیت آن به عنوان یک کتاب درسی، این خصوصیات را در دو دسته صوری و محتوایی تقسیم بندی کرد.

حداد عادل توضیح داد: در ویژگی‌های صوری می توان به فصاحت سخن و از سوی دیگر داستانی بودن  کتاب اشاره کرد. حکایت های کوتاه نشان می دهد مهندسی و طراحی پشت این کتاب است و شاهد داستان‌هایی غیرتکراری و بدیع هستیم.

تنوع از دیگر ویژگی‌های صوری گلستان به اعتقاد حداد عادل است که در تقسیم کتاب به باب‌های مختلف همه حکمت های عملی هم در برگرفته شده است.

آمیختگی به شعر، آمیختگی به طنز و زبان عفیف از نکات دیگری بود که رئیس فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی در خصوص خصوصیات صوری گلستان به عنوان کتاب درسی به آن اشاره کرد.

وی نگاه واقع بینانه و واقع گرایی را از ویژگی های مختوایی گلستان خواند و افزود: در بیان گلستان توسل به سحر و جادو جایی ندارد.

حداد عادل ادامه داد: سعدی در گلستان به اختلافات مذهبی ورود نمی‌کند و این از دیگر ویژگی‌های محتوایی گلستان است.  

وی ادامه داد: سعدی خوانندگان گلستان را تربیت کرده و ما همچنان بر سر سفره سعدی نشسته ایم.

حداد عادل به تاثیر سعدی بر حافظ هم تاکید کرد و گفت: اگر سعدی نبود،حافظ درحشندگی پیدا نمی کرد.  می‌گویند: اگر همه متون کهن و منابع ادبیات فارسی نابود شود و فقط اشعار حافظ و سعدی باقی بماند می توان با کتابهای این دو، زبان فارسی را دوباره بازسازی کرد.

رئیس بنیاد سعدی توضیح داد: زبان امروز ما زبان سعدی و در واقع تلفیق سعدی از فارسی و عربی است چون سعدی به میزان استفاده از لغات عربی در زبان فارسی اعتدال برقرار کرد.همچنین هیچ کس به اندازه او در گسترش زبان فارسی در جهان نقش نداشته و این چنین بود که ما وقتی می خواستیم بنیادی برای آموزش زبان فارسی تاسیس کنیم دیدیم نام سعدی برازنده آن است.

سعدی؛ سخنگوي مردم

کوروش کمالی سروستانی، مدیر مرکز سعدی شناسی در این مراسم گفت: گستردگي و تنوع آثار سعدي او را به عنوان سخنوري توانا و انديشه‌ورزی نامی تبدیل کرده و سليقه‌هاي مختلف را به سوي خود جلب نموده است. حضور هميشگي سعدي در ميان مردم و آميزش او با گروه­هاي مختلف اجتماع، کلام او را مورد اقبال همگان قرار داده، چنانکه او را سخنگوي مردم می­دانند. اين حضور پیوسته تنها در محدودة جغرافيايي زبان پارسي نمانده  و مرزهای بسیاری را درنوردیده است. چنانکه بيرون از مرزهاي زبان فارسي و در آن سوي فرهنگ ايراني نيز،  بسياري از انديشمندان و سخن‌سرايان دنيا را به شگفتي و ستايش برانگيخته است. فطرت مدارا پسند، فكر مثبت، طبيعت آرام، طبع معتدل و سازشگر ، خوي نرم و صلح­جو، اندیشه مسالمت‌جو و خيرانديش و روح منصف سعدي، حكمت­ معتدلي را پی ریخت كه در شرق و غرب ستايشگر و دوستدار يافت. در واقع، آنچه بيش از همه غربيان را مجذوب سعدی ساخته، تعاليم اخلاقي اوست كه انگيزه‌اي جز بشردوستي  ندارد.

وی تاکید کرد: او شاعري جهاني است و جهان شاعر نيز در آثارش؛ اقصاي عالم را در برمي‌گيرد و به شهرها و كشورها و قبيله‌ها و انديشه‌ها و دين‌هاي مختلف مي‌پردازد.

کمالی سروستانی توضیح داد: فرانسویان از سال 1634 با سخنان دلنشین سعدی به یمن ترجمه گلستان، آشنا شدند و به روایت زنده‌یاد جواد حدیدی در کتاب ارزشمند "از سعدی تا اراگون" مورد توجه و اقبال شاعران و نویسندگان و روشنفکران فرانسه قرار گرفت  و به پیروی از او داستان‌ها پرداختند، به گونه‌ای که بسیاری از روشنفکران تجددطلب فرانسه او را هم‌کیش و هم‌مسلک خود می‌پنداشتند و از هوگو گرفته تا دیدرو، نه تنها از او متاثر شدند که هر کدام در ستایشش مقاله‌ای نگاشتند. برخلاف نسل اول تجددخواهان ایرانی که مقهور لعاب غربی تجدد بودند و گاه بر سعدی می‌تاختند.

وی ادامه داد: به عنوان نمونه احمد کسروی که در اندیشه‌های نابخردانه او شکی نمانده است؛ در مقایسه سعدی و ویکتورهوگو می‌نویسد: "سعدی اندیشه‌های پست و بی‌خردانه زمان خود را به رویه پند یا حکمت انداخته و به قالب‌های سخن ریخته است" و در مقابل در ستایش هوگو می‌نویسد: "هوس سخن‌بازی گریبانگیر او نبوده که بنشیند و شعر بگوید تنها برای اینکه می‌خواهد شعر بگوید.... و یاوه‌گو نبوده است.... در حالی‌که همه شاعران ایران بافنده و یاوه‌سرا بوده‌اند و اضافه می‌کند : اگر مردم فرانسه به هوگو ارج می‌گذارند، به جاست، ولی او کجا و سعدی و حافظ کجا؟!"

طرفه آنکه کسروی جزم اندیش و سطحی نگر، هیچ‌گاه از نظر شاعران و روشنفکران فرانسوی از جمله ویکتور هوگو در مورد سعدی و شاعران ایرانی خبر نداشته است.

این سعدی پژوه افزود: ویکتورهوگو شاعر و نویسنده رمانتیک فرانسوی، فارسی نمی‌دانست، اما به کمک ژول مول و ارنست فوِئینه ایرانشناسان برجسته فرانسه در 25 سالگی با شاعران مشرق زمین و ایران آشنا و دلباخته اندیشه و نگاه سعدی می‌شود. هوگو 27 ساله است که دین خود را به عشق خود به ادبیات ایران و مشرق زمین با انتشار "شرقیات" خود ادا می‌کند و با بهره گیری از مضامین سعدی در گلستان می‌نویسد: " همه چیز گذران است، شرق عظمت خود را از دست داده است. غرب نیز به زودی از دست خواهد داد. پس چه باید کرد؟ همان کاری که سعدی شیراز کرده است: باید گلستانی ساخت که " باد خزان را بر ورق او دست تطاول نباشد و گردش زمان، عیش ربیعش را به طیش خریف مبدل نکند".

 وی ادامه داد: آن ‌چه که در این میان می‌توان از آن به عنوان نمودهای مشترک اندیشگانی سعدی و هوگو برشمرد؛ انسان و همه آمال و آرزوها و مطلوب‌هایش است؛ این دو چونان حکیمانی خردورز و دردآشنا ، در آثارشان به بیان آسیب‌های جوامع انسانی و راهکارهای آن می‌پردازند و برآنند تا به قدر همت خویش در این عرصه دستاوردهای نوینی را به جامعه بشری ارائه کنند. از این رو شناخت آنها و آثارشان و کشف نقاط مشترک اندیشگانی و ادبی آنها راهی است به سوی نزدیک‌ شدن فرهنگ‌ها. چرا که اصولا ادبیات به مثابه عامل پیونددهندۀ ملت‌ها عمل می‌کند و عامل اصلی ارتباط و جریان سیّال فرهنگی است، حفظ آن و پرداختن به آن ضرورتی انکارناپذیر است؛ چرا که بی‌شک ادبیات هر سرزمین در راستای پیوند و تفاهم فرهنگ‌ها، بزرگ‌ترین سرمایه فرهنگی و مهم‌ترین عامل حفظ، استمرار و استقلال آن است . امروزه نیز ، نقش و جایگاه ادبیات در روابط فرهنگی و جهانی اهمیت فزاینده‌ای یافته است ؛ چرا که در برهوت بحران‌های موجود در جهان کنونی ادبیات و گفتمان ادبی می‌تواند پلی باشد برای برقراری روابط نیک انسانی میان ملل مختلف.

کمالی سروستانی تصریح کرد: از این رو  بر ما وارثان این گنجینه‌های سترگ است که در راستای معرفی و شناخت آن به یکدیگر با قدم شوق بکوشیم ؛ چرا که اینک زمان آن فرا رسیده که واقع‌بینانه‌تر و دقیق‌تر و مطمئن‌تر از گذشته با سنت‌ها و ارزش‌ها و آثار ادبی و هنری خود روبه‌رو شویم.  با شناخت اندیشه‌های اصیل تحولات اجتماعی در غرب و جهان و نیز تئوري‌های نوین نقد ادبی و جامعه‌شناسي به سعدی و دیگر مفاخر ادبی و هنری در جهان همچون ویکتور هوگو بپردازیم ؛دغدغه‌ها، آمال و آرزوهای مشترکمان را بشناسیم تا بدین وسیله بتوانیم میان مردمان جهان، زبان همدلی و همداستانی را تعریف کنیم و در مسیر درست نوع‌دوستی گام زنیم. برگزاری همایش سعدی و ویکتورهوگو کوششی در راستای دستیافت به این اهداف است.

کارنامه سعدی‌پژوهی در سال 1395

مدیرمرکز سعدی‌شناسی در ادامه  گزارشی کوتاه از کارنامه سعدی‌پژوهی در سال 1395 را ارائه داد.

وی توضیح داد: کارنامه سعدی‌پژوهی در هر سال بخشی از مجموعه سعدی‌شناسی را به خود اختصاص می‌دهد و علاوه بر معرفی کتب منتشر شده پیرامون سعدی در هر سال، تعداد و شمارگان آنها را نیز ارائه می‌کند.

این کارنامه فهرست کتاب‌های منتشر شده با موضوع سعدی در بخش‌های کلیات، گلستان، بوستان، غزلیات، قصاید و کتاب‌های پیرامون سعدی، معرفی کرده و در هر بخش دفعات چاپ را با ذکر شمارگان بر اساس فهرست موجود در خانه کتاب ارائه می‌نماید. جدول مربوط به آمارهای ارائه شده از کتاب‌های منتشر شده نیز تعریف و تدوین شده است.

بر اساس آمار ارائه شده در سال 1395، جمعاً 126 عنوان کتاب در شمارگان 161هزار و250 در رابطه با سعدی منتشر شده است. کل کتاب‌های چاپ اول 64 عنوان در شمارگان 81هزار و900 است که از این تعداد 8 عنوان در شمارگان 7500 کلیات سعدی، 16 عنوان در شمارگان 21هزار و400 گلستان، 6 عنوان در شمارگان 7500 بوستان، 8 عنوان در شمارگان 10هزار و800 غزلیات و 26 عنوان در شمارگان 34هزار و700 پیرامون سعدی است.

کتاب‌های چاپ مجدد نیز 62 عنوان در شمارگان 79هزار و350 است که از این تعداد 9 عنوان در شمارگان 9600 کلیات سعدی، 18 عنوان در شمارگان 19هزار و50 گلستان، 10 عنوان در شمارگان 10هزار و500 بوستان، 3 عنوان در شمارگان 3000 غزلیات و 22 عنوان در شمارگان 37هزار و200پیرامون سعدی است.

چرا سعدی و ویکتورهوگو؟

علی اصغر محمدخانی،معاون فرهنگی شهر کتاب هم در این همایش گفت: شهر کتاب از سال 1391 با همکاری مرکز سعدی‌شناسی برنامه مشترکی را برای بزرگداشت سعدی و یکی از شاعران یا نویسندگان بزرگ جهان برگزار کرده است. پیش از این همایش‌های سعدی و پوشکین، سعدی و یونس‌ امره، سعدی و سروانتس، سعدی و متنبی، سعدی و کنفوسیوس در روز بزرگداشت سعدی برگزار شد‌ و امسال همایش سعدی و ویکتور هوگو

در تهران و سپس در پاریس برگزار می‌شود.

وی با طرح این پرسش که "چرا سعدی و ویکتور هوگو؟" به ویژگی های مشترک هر دو پرداخت و گفت: سعدی و هوگو مصلح اجتماعی هستند و از سوی دیگر در زبان تحول ایجاد کرده اند. هم هوگو و هم سعدی در زبان فرانسه و فارسی به فصاحت شناخته شده اند و در شعر غنایی هم شاهکارهایی آفریده اند. هر دو در شهر ادب و هنر زندگی کرده اند؛ شیراز و پاریس.

معاون فرهنگی شهر کتاب تاکید کرد: مردم گرایی سعدی و ویکتور هوگوخیلی قابل توجه است .

وی در ادامه به ارایه آماری از ترجمه آثارویکتور هوگو به فارسی پرداخت.

ویکتور هوگو؛ سعدی فرانسه

میرجلال الدین کزازی سخنران دیگر این نشست بود که با موضوع "دو بزرگمرد مردم‌دوست" سخنرانی کرد.

کزازی برجسته ترین و بنیادی ترین رشته پیوند در سعدی و هوگو را نگاهی خواند که آنان به انسان دارند.

وی گفت: در همه سروده ها و نوشته های سعدی و هوگو کمابیش ما همواره با چهره انسان رو برو هستیم. شما در سروده‌ها و نوشته‌های اندرزین سعدی همواره می‌بینید که به انسان می‌اندیشد؛ گر به بخش‌های هشت گانه گلستان یا ده گانه بوستان نگاهی بیافکنید و نام آنها را بخوانید نمود آشکار و چشمگیر مردم دوستی را خواهید دید.

وی افزود: ویژگی دیگر هر دو زیباپرستی و هنرمندی است. آثار سعدی از درون ساده و بی پیرایه‌اند. نگاه هوگو هم، هنر به پاس هنر و هنر به پاس انسانیت است.

وی به تمایز چهره‌های داستانی سعدی از هوگو پرداخت و گفت:چهره های سعدی از فرهنگ و تاریخ ایران

 می‌آیند اما چهره‌های هوگو در فرهنگ این کشورچنین نمودی ندارند.

کزازی هوگو را سعدی فرانسه خواند و افزود: نثر هوگو به سعدی می‌ماند اما ساده‌تر و روشن‌تر از نثر سعدی برای خواننده فرانسوی.

سخنران بعدی این مراسم طهمورث ساجدی، با موضوع "ویکتور هوگو در عصر رنسانس شرقی و ادبیات فارسی" به ایراد سخن پرداخت.

فریدون مجلسی سخنران دیگر این رویداد بود که درباره "بازتاب‌های فتوگرافیک سیاسی و اجتماعی سعدی و ویکتور هوگو از جامعه و دوران خودشان" سخن گفت.

دومین روز از همایش سعدی و ویکتور هوگو امروز از ساعت 16 در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار می‌شود.