|
 سمينار «گويند به دورانها» با هدف بازشناخت شعر و انديشه سعدي و با حضور ضياء موحد، محمود فتوحي و فرح نيازكار توسط سازمان دانشجويان جهاد دانشگاهي مشهد برگزار شد.
دراين سميناركه در تالار فردوسي جهاددانشگاهي مشهد برگزارشد، دکتر فرح نيازكار «در باب انديشه عقل در وادي عشق» اظهار كرد: براي سعدي عشق به منزله آتش و عقل به منزله آب است و جايگاه عشق برتر از عقل دانسته شده است.
وي با اشاره به اين كه واژه خرد در آثار سعدي زياد به چشم ميخورد و او از نوع ادب تعليمي عقلاني با مخاطبان سخن ميگويد، ادامه داد: از همان جايي كه عشق به تجلي ميرسد عقل هم به تجلي ميرسد، بعضي از فيلسوفان مانند ابونصر فارابي اعتقاد دارند كه راه رستگاري زهد و تعبد نيست بلكه تفكر و تامل است.
نيازكار با بيان اينكه سعدي از گروه دوم است، گفت: سعدي از نوع ادب تعليمي عقلاني با مخاطبان سخن ميگويد و ما در گلستان جامعه رئال را ميبينيم كه داراي معايب و محاسني است؛ سعدي با زبان منطقي و عقلاني و شخصيتهايي فعال كه آزادي عملكرد دارند و عواقب كارهاي خود را ميپذيرند با مخاطب رو به رو ميشود.
این استاد دانشگاه با استشهاد به بيتي از سعدي، ادامه داد: سعدي در انتها اين طور نتيجه ميگيرد «آن را كه عقل را همت و راي نيست/ خوش گفت پردهدار كه كس در سراي نيست».
فرح نيازكار با بيان اينكه بوستان جامعه آرماني سعدي است، اضافه كرد: مخاطبان سعدي در بوستان عموم مردم هستند بنابراين بايد با زباني سخن بگويد كه همه بتوانند تحليل كنند و لذا از شخصيتهايي كه جايگاه نيكي دارند استفاده ميكند و دست به الگوسازي ميزند.
وي كلماتي مانند دانا، خرد، خردمند، تدبير، راي و انديشه را واژگاني پربسامد در بوستان و گلستان برشمرد و بيان داشت: اين مفهوم آنقدر براي سعدي مهم است كه باب اول گلستانش را در تدبير و راي ميگذارد.
نيازكار با اشاره به غزليات سعدي خاطر نشان كرد: به واسطه خاستگاه و بافت اين نوع از قالب كه معمولا با عواطف فرد سر و كار دارد ميبينيم كه ديدگاه سعدي در غزليات عوض ميشود اما همانطور كه سعدي در گلستان و بوستان معتقد است كه دو پادشاه يعني عقل و عشق در يك سرزمين نميگنجند در غزليات نيز همين عقيده را دارد و حكميت عشق را بر عقل صادر ميكند.
وي در بخش پاياني سخنانش با اشاره به رساله عقل و عشق منسوب به سعدي، بيان كرد: در اين رساله هم ميبينيم كه عشق بر عقل برتري داده شده است اما به باور من سعدي عشق را بر عقل يا برعكس برتري نميدهد بلكه آن چيزي كه در نظرش مهم است جايگاهي است كه قرار است عشق در آن تجلي كند.
هيچ شاعري مانند سعدي صادق نيست
دكترمحمود فتوحي از دیگر سخنرانان این همایش اظهار كرد: بنياد زندگي در نظر صوفي عشق است و عشق سعدي بيش از هر چيز معطوف به انسان و زيباييهاي انسان است وهمانطور كه خودش بارها گفته عاشق روي و آوازخوش انسان است.
وي ادامه داد: سعدي مفتي نظربازان است و در اين جايگاه فتوا ميدهد كه نظر حرام نيست؛ در عين حال در نظر سعدي نميشود در عالم واحد چند منظور داشت.
فتوحي با بيان اينكه در غزلها حدود 120 بيت در باب نظربازي است، گفت: در اين 120 بيت مباحث متعددي بيان ميشود و سعدي در باب نظر و علم نظر سخن ميگويد و موضع خود را بيان ميكند كه جمعآوري مجموع همه اينها ميتواند رسالهاي باشد با نام «در باب نظر».
 اين استاد دانشگاه با بيان اينكه ما دو جريان را در طول تاريخ اسلام در باب نظر ميبينيم، خاطر نشان كرد: جرياني كه به غض نظر اشاره دارد و جرياني كه نظربازي را مباح ميشمارد و در اين ميان سعدي از جمله آن گروهي است كه معتقدند نظر به روي نيكوان حلال و مباح است.
وي با بيان اينكه سعدي معترف است كه اهل نظر است، تصريح كرد: سعدي معتقد است كه نظربازي ميل ذاتي انسان است و بر اين امر كه نظرباز است پافشاري ميكند تا اين حد كه ميتوان گفت نظر كردن به خوبان دين سعدي است.
محمود فتوحي با بيان اينكه اين آدم خودش را مفتي هم ميداند، اشاره كرد: ابيات عديدهاي درباره اينكه روي زيبان مظهر صنع است و تامل در صنع مباح و واجب است، در غزليات ميبينيم.
وي در بخش ديگري از سخنانش با طرح اين سوال كه مدعيهايي كه براي سعدي مشكل ايجاد ميكنند، چه كساني هستند، پاسخ داد: فاعل گويندهها و در واقع مدعيان در ابيات مشخص نيست و عمدتا با فعل شبه مفعول و ضميرهاي بدون مرجع بيان ميشوند؛ دليل اين امر شايد اين است كه مدعي در جايگاه قدرت قرار دارد و سعدي نميتواند به راحتي نامش را فاش كند.
اين استاد دانشگاه با بيان اينكه صفاتي كه سعدي به مدعيان ميدهد در حد دشمني است، اظهار كرد: اگر به گفتمان رقيب سعدي نظر كنيم به كتابهايي برميخوريم در باب نظر. حكيم ترمذي در كتاب المنهيات نظر را حرام ميكند و احاديث و رواياتي را ميآورد كه نظر حرام است.
فتوحي با اشاره به كتابهاي ديگري در اين باب مانند البياض و السواد، ادامه ميدهد: اين كتاب كه از سيرجاني است بابي دارد با نام نظر و مصيبتهايي كه نظرباز دچارش ميشود و اينها همه رويكردهايي است كه در جهت مخالف انديشه سعدي قرار دارند و ميتوان گفت از حكيم ترمذي تا 750 ه.ق اين گفتمان با قدرت مواضع خود را ارايه و اجرا ميكند.
محمود فتوحي با بيان اينكه هيچ شاعري مانند سعدي صادق نيست، گفت: سعدي راز ندارد و غزل سعدي صريح است.
سعدي از عشاق موسيقي است
در ادامه اين سمينار ضياء موحد طي سخناني با اشاره به موسيقي شعر سعدي اظهار كرد: بسياري از منتقدان معتقدند كه شعر اول با موسيقي خودش را به ما نشان ميدهد.
وي در ادامه گفت: شاعران ايراني به دو دسته تقسيم ميشوند؛ غزلسرا و قصيدهسرا و در قصيده مجال بيشتري براي صحبت كردن وجود دارد و در غزل پايه بر مبناي موسيقي است.
موحد با بيان اينكه قصيده سعدي لطافت و ظرافت غزلهايش را دارد، اشاره كرد: سعدي به وسيله وزنهاي گوشنواز، نداشتن سكتههاي وزني، پرهيز از مخفف كردن، تكرار واژههاي خوشآوا و استفاده نكردن از كلمات مهجور و در عين حال استفاده استادانه از تركيبات و بافتهاي عربي، غزلهايش را خواندني كرده است.
وي با بيان اينكه امكانات زبان بينهايت است، تصريح كرد: آنچه صداي شاعر محسوب ميشود انتخاب از زبان است و شايد بتوان گفت شاعران خوب مانند آرايشگران خوب هستند.
اين منطقدان و رياضيدان، سعدي را از عشاق موسيقي برشمرد و بيان كرد: سعدي حتي با كساني كه آواز بد دارند دشمني ميكند و بارها به طرق مختلف اظهار كرده كه «به ز روي خوب است، آواز خوب».
موحد در ادامه سخنانش به موسيقي شعر معاصر اشاره كرد و با بيان اينكه نيما امكان نوآوري در شعر را زياد كرد، اظهار داشت: چه كسي ميگويد احساسهاي ما در مصرعهاي متساوي قرار گرفته اند و اين يكنواخت نبودن مصرعها كه به واسطه نيما وارد شعر ايران شد امكان موسيقايي را بالا برد.
وي با طرح اين سوال كه زيبايي شعر از كجا آمده است، تصريح كرد: در بسياري از شعرها مضمون بلندي نيست و ميتوان گفت كه اصلا مضمونهاي شعري زيادي وجود ندارد و مسالهاي كه مهم است چگونه گفتن است و بايد در نظر داشت فرم ظرفي نيست كه محتوا داخلش ريخته شود بلكه محتوا فرم را شكل ميدهد.
لازم به ذكر است؛ در پايان اين سمينار نشست پرسش و پاسخ با حضور ميهمانان اين برنامه، دكتر ضياء موحد، محمود فتوحي و فرح نيازكار برگزار شد.
|
