مرکز سعدی شناسی: فرهنگوران، سعدی دوستان و سعدی شناسان به قرار اول اردیبهشت ماه جلالی در دیار شیخ شیراز جمع شدند تا از «سعدی در روزگار ما» بگویند؛چه اینکه حکایت سعدی، حکایت همه دوران هاست؛ از گذشته تا هنوز.
شانزدهمين نشست علمي يادروز سعدي ، در تالار مركزي اسناد و كتابخانه ملي شيراز برگزار شد. دراين همايش سخنرانانی از کشور ترکیه نیز به تبیین تعاملات دوجانبه ادبیات ایران وترک خصوصا تاثیر سعدی بر این ادبیات پرداختند.
عشق، صلح ودوستي؛ پیام سعدی و یونس امره
در ابتداي نشست اول علمي، علياصغرمحمدخاني، معاون فرهنگی شهر کتاب، به ارايه گزارشي پيرامون برگزاري مراسم يادروزسعدي در روزهاي بيست و هفتم و بيست و هشتم فروردين ماه در تهران با همكاري شهر كتابو مركز سعديشناسي و با موضوع «سعدي و يونس امره» پرداخت .
وی به شباهتهاي موجود ميان آثار سعدي و يونسامره اشاره كرد و تاکید کرد که پيام هر دو شاعر به جهان، عشق، صلح و دوستي است؛ هر دو شاعر در آثار خود بر مقوله عشق تأكيد ميورزند و ضمن حفظ پيوند مردمي، از اين موضوع با آنان سخن ميگويند .
محمدخانی گفت: سعدي ويونس امره دو، شاعران مهم و تأثيرگذاری در ادبيات فارسي و تركي هستند و شباهتهاي بسياري از نظر مضمون، مردمي بودن و نفوذ اجتماعي ميتوان بين اين دو يافت.
وی اضافه کرد که مرکز فرهنگی شهر کتاب و مرکز سعدی شناسی تا پايان سال 1400، هر سال به بررسي تطبيقي سعدي با يكي از شاعران جهان همچون پوشكين و سروانتس خواهندپرداخت.
از سعدی ستیزی تا سعدی گرایی
درادامه كوروش كماليسروستاني مدير مركز سعدي شناسي با موضوع «بازگشت به سعدي درروزگار ما» به ارايه سخنراني پرداخت. وی تاکید کرد که اندیشمندان و فرهنگوران ایرانی امروز واقع بینانهتر از گذشته با سنتها و ارزشها و آثار مفاخر ادبی وهنری چون سعدی می پردازند.
وی گفت: سعدي شاعر بزرگ ايران با خلق آثار ماندگاري چون گلستان، بوستان، غزليات، قصايد و مجالس توانست جايگاهي در ادب فارسي به دستآورد كه به باور برخي تاريخ ادبيات فارسي را ميتوان به پيش و پس از سعدي تقسيم كرد.
وي در ادامه افزود: گنجینه آثار سترگ شیخ نامی، سعدی شیرازی از سه منظرکلی زبان شناختی، محتوایی و اندیشگی و هنرمندی و نبوغ شاعرانگی قابل بررسی است. تلفیق این سه عنصر بنیادین در ساختار کلی آثار سعدی؛ منجر به پیدایش و خلق آثاري شده که از زمانه پرآشوب شاعر تاکنون، همچنان مرکز توجه همگان است.کلیات وی علاوه بر طرح مسایل اجتماعی در دوران شاعر، لبريز از مضامینی استکه به نوعی برخاسته از مسایل فطری و درونی بشر در دوران متفاوت عمر و همساز باخواسته ها و نیازهای طبیعی اوست.
وی تاکیدکرد: سعدی با شناخت دقیقی که از بشر، خواسته ها و آرمان هایش داشته، در آثار خودطرحی می اندازد تا مطابق خواسته های طبیعی و منطقی بشر حرکت کند و ما با دو ساختارکلی واقع گرایی یا رئالیسم و آرمان خواهی و ایده آلیسم در خلق آثارش روبه روییم.
این سعدی پژوه گفت: با توجه به کمالگرایی فطری بشر، آثار سعدی میتواند بخش قابل توجهی از انتظار انسان ها را در هر دو عرصه برآورده سازد. این امر بیانگر همان نكتهاي است که ویکتور هوگو از آن با عنوان " طنین صدا دار" گروه و یاجمع نام می برد و معتقد است که موفقیت نویسنده و شاعر در درون گروه اجتماعی خود به همین طنین صدادار اجتماعی او بستگی دارد؛ از این رو است كه در روزگار ما بار دیگرسعدی و آثارش مقبولیت عام و خاص می یابد.
وی بر ماندگاری آثار سعدی تاکیدکرد و افزود: تنوع حضور لایه های مختلف اجتماعی درآثار سعدی از نکاتی است که آثاراو را فرا زماني و فراسرزميني نموده، توجه قشرهای مختلف اجتماعی را بدو جلب وسلیقههای مختلف را قانع و راضي کرده است که البته این امر برخاسته از تجربیات مختلف سعدی در همزیستی و شناخت طبقات گوناگون اجتماعي است.
مدیر مرکز سعدی شناسی ادامه داد: اگر چه سالشمار عمر انفسی سعدی به قرن هفتم محدود ميشود اما روز شمار عمر آفاقی سعدی از حضور پیوسته و مداوم او از همان دوران تاکنون در نزد ما حکایت می کند، حضور پرشکوهی که اینک پس از قرن ها ما همچنان برخوانش نشسته ایم و خوشه چین حکمت و دانش و نبوغ شاعرانه وی گردیده ایم.تناسب ساختارهای ذهنی مردم و ساختار و مضامین آثار سعدی و ارتباط این اثر با فرهنگ ایرانی و اسلامی و همخوانی مضامین و موضوعات آن با مصادیق ارزش ها و هنجارهای اجتماعی منجر به ماندگاری آثار وی تا دوران معاصر و درمیان قشرهای مختلف اجتماعی شده است.
وي همچنين ضمن بررسي تاريخچه سعديپژوهي با طرح این پرسش که «دليل سعديگرايي امروز چيست؟» تاکید کرد: اما به راستي دليل سعديگرايي امروز چيست؟ بيترديد سه دهة گذشته براي ايرانيان فرصت مناسبي در بازخواني هويت ملي، ديني و فرهنگي خود بوده است. بازخوانييي كه ريشه در پرسشهاي تازه و البته نگاه علمي و دقيق داشته است. اگر نسل اولِ تجددخواه، مقهور و ذوقزدة غرب بود و نسل دوم مقهور نگاه چپ، برخي از روشنفكران امروز خردگرايانه ومنصفانه، و با تكيه بر داشتههاي گذشته و كنوني به تبيين جايگاه ايران و سعدي پرداختهاند. اندیشمندان و فرهنگوران ایرانی امروز واقع بینانهتر و دقیقتر و مطمئنتر از گذشته با سنتها و ارزشها و آثار ادبی و هنری خود روبهرو میشوند. آنها با شناخت اندیشههای اصیل تحولات اجتماعی در غرب، و جهان و نیز تئوريهای نوین نقد ادبی و جامعهشناسي به سعدی ودیگر مفاخر ادبی و هنری میپردازند.
وي در ادامه گفت: اگر در اوايل قرن بيستم «گلستان» به عنوان مهمترين و معروفترين اثر سعدي بهانهاي براي ستيز با سعدي بود در اواخر قرن بيستم «گلستان» بهانهاي براي سرآمدي او و جذب انديشمندان و روشنفكران ميشود و اين حكايت بار ديگر اين نظريه را تأييد ميكند كه هيچ متني معناي مطلقي ندارد. معناي هر متن عارضي است. يعني تابعي از فرهنگ حاكم بر زمان قرائت و نيز انديشه، نيت وتوان خواننده.
مهمترين نياز به سعدي؛ توجه به «هويت ملي»
سخنران بعدی این نشست دكتر اصغر دادبه بود که با موضوع «نياز به سعدي در روزگار ما» سخنراني کرد. وي بااشاره به این بيت از غزل سعدی که:
تو نه مثل آفتابي كه حضورو غيبت افتد
دگران روند و آيند و تو همچنان كه هستي
نتیجه گرفت که سعدي حضوري دائمي در همه ادوار دارد.
وی با نقدبرخي از نظريات سعدي ستيزان از جنبههاي مختلف و كليگويي آنان پيرامون اين امر به تبيين «معنا» در آثار سعدي از سه جنبه: تجربي، عقلي و عاطفي پرداخت و افزود: انسانها به هر يك از اين سه مقوله نيازمندند.
این استاد دانشگاه، با اشاره به كاركرد هنر در جامعه و توانمندي اين مقوله در برابر علوم محض انسان تك بعدي را انسان ناقص برشمرد و سلامت جامعه را در گروه دربرداشتن همة اين عناصر دانست.
وی با اشاره به كاركرد هنر در جامعه و توانمندي اين مقوله در برابر علوم محض گفت :نقش اول در دستگاه ارتباطي بر عهده هنر است و هنر شاعري درزمرة اين امر قرار ميگيرد.
دادبه سعدي و فردوسي رانمايندگان برجسته تجلي و احياي فرهنگ ايراني خواند و افزود: سعدي پس از حمله مغول، استمراربخش فرهنگ در ايران شد و زبان را به كمال رساند.
وي مهمترين نياز ما را به سعدي در دوران معاصر توجه به «هويت ملي» دانست و ضمن اشاره به گفته هايدگر مبني بر «زبان خانه هستي است» نسبت هستي يك ملت را با هويت ملي آنان مرتبط دانست.
دادبه توضیح داد: هويت ملي مثل مثلثي استكه ضلع بنيادين آن زبان و تاريخ است و ديگر اضلاع آن را اساطير و حكمت و فلسفه تشكيل ميدهند و بر همين اساس تغيير زبان به معناي تغيير هويت و مليّت است.
دادبه گفت:شاعران و نويسندگان از سه طريق زبان مادري،زبان فرهنگي و زبان ملي با زبان فارسي در ارتباطند؛براي شاعراني همچون اقبال لاهوري زبان نقش فرهنگي را ايفا ميكند. شاعري چون ملكالشعراي بهار از آن به عنوان زبان فرهنگي و ملي بهره ميبرد. شاعراني چون سعدي و حافظ از هر سه ويژگي زباني بهره ميبرند.
نفوذآثار سعدی در روشنفکران ترک
در پايان نشست اول دكترحجابي كرلانچ استاد زبان فارسي دانشگاه آنكارا به ارايه سخنراني پيرامون «روشنفكران ترك و سعدي» پرداخت. وي كه مترجم گلستان سعدي به زبان تركي است، به نفوذ گلستان وبوستان سعدي در ميان روشنفكران ترك اشاره کرد.
وی به نقل قولی از روشنفكر ترك به نام ضياء پاشا در كتاب خرابات اشاره کرد كه می گوید: كسي كه بوستان را ميخواند، جهان را ميفهمد.
کرلانچ همچنین به این نکته اشاره کرد که آثار سعدي به خصوص گلستان در مقاطع راهنمايي و دبيرستان در تركيه تدريس ميشده است.
گفتمان سعدي پيش زمينه ورود به مدرنيته
نشست دوم علمی یادروز سعدی در سال 1392، با سخنرانی دكتر اميرعلي نجوميان و با موضوع «كاركردهاي گفتماني سعدي در ايران معاصر» آغاز شد.
نجومیان ضمن اشارهبه نظريه «مرگ مؤلف»گفت: سعدي بعد از آثارش به صورت گفتماني ظاهر ميشود و مؤلف نميتواند تأثيرات گفتماني آثار خودش را پيشبيني كند؛ ديگر سعدي مالك آثار خودش نيست. بقاي يك هنرمند در اين است كه باز دوباره تعريف شود.
وي در ادامه به كاركردهاي گفتماني در آثار سعدي پرداخت. وی این کارکردها رابه پنج دسته تجدد و مدرنيته، مليگرايي، انديشه سياسي، تعليمي و كاركرد گفتماني درمورد عشق تقسیم کرد.
وی توضیح داد: نثر سعدي شرايطي رافراهم ميكند كه بتوان با زبان تعقل با دورة مدرن ارتباط برقرار كرد.در واقع گفتمان سعدي پيش زمينه ورود به مدرنيته است.
این استاد دانشگاه تاکید کرد که سعدي يك مليگرا نيست و اين مسئله را نقطه قوت این شاعر دانست.
نجومیان تصریح کرد: سعدي يك نظريه جهان وطن دارد كه می گوید بايد از مليگرايي عبور كنيم.
وی با اشاره به این نکته که سعدی در آثارش مقام قدرت را به چالش ميكشد، اخلاق در آثار سعدی را امری نسبی خواند.
این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: عشق درآثار سعدي در موقعيت بينابيني قرار دارد. تجربه عشق با شباهت تام يا تفاوت محض شكل نميگيرد.
گلستان وبوستان؛ منبع حكمت براي خواننده ترك
سخنران دیگر این نشست دكتر مصطفي چيچكلر بود که به ارايه سخنراني پيرامون « وارثان و راويان حكمت سعدي در تركيه» پرداخت و گفت: گلستان و بوستان براي خواننده ترك منبع حكمت است.
وی افزود: بعضي از شاعران تركيه از سعدي متأثرند. حتي برخي سعدي تخلص كردهاند. وي همچنين به ترجمههايي از گلستان و بوستان سعدي درتركيه اشاره نمود و برخي از حكايت گلستان را به زبان تركي قرائت نمود.
ویژگی مثل سعدی
دكتر حسن ذوالفقاري در پايان نشست دوم علمي اين همايش نيز با موضوع « امثال و حكم در فرهنگ و زبان امروز» به ارايه سخنراني، پرداخت و گفت: ويژگي كلام سعدي مثل وارگي آن است.از مجموع صد هزار مثل موجود در جوامع فارسي زبان دوازده هزار مثل منظوم به ثبت رسيده كه در ميان شاعران رتبه اول در اين زمينه از آن سعدي است. او در ادامه به برخی ويژگيهاي مثل سعدي پرداخت.
وی درسي بودن كتاب گلستان در ايران و خارج ازآن را دلیل شهرت و رواج مثل های سعدی خواند.
ذوالفقاری گفت: سعدي كاملاً موجز سخن ميگويد و علت خوانش آثار سعدي در مكتب خانهها تعليمي بودن آنهاست.
وی پندي و اندرزي بودن، روشني و درستي معني، جنبه زيباييشناسي و بلاغي. حسن تأثير، جاذبه كشش و تكيه بر تجربه را از دیگر ویژگی های مثل سعدی عنوان کرد.
شمول و كليت، انعكاس انديشه و آينه روشن زندگي، رواني لفظ و سادگي زبان، كاربردهاي متفاوت در شرايط مختلف و تغيير شكل، از جمله ویژگی های دیگر آثار سعدی بود که ذوالفقاری به آن اشاره کرد.
|