 مرکز سعدی‌شناسی: مخاطب محوری، مردمی بودن و حکمرانی بر سرزمین قلب ها از نقاط مشترک دو شاعر پر آوازه بود که در دومین نشست از همایش دو روزه «سعدی و یونس امره» مورد توجه قرار گرفت. در این روز سخنرانان از راز جاودانگی دو شاعر سخن گفتند.
روز دوم این همایش با حضور مصطفی آیدوغان، حجابی کرلانگچ، حسن انوری، نسرین فقیه‌ملک‌مرزبان، فرح نیازکار، کوروش کمالی‌سروستانی و علی‌اصغر محمدخانی در مرکز فرهنگی شهرکتاب برگزار شد.
برنامه ای که در آستانه اول اردیبهشت ماه،یادروز سعدی و به همت مرکز سعدی‌شناسی، مرکز فرهنگی شهر کتاب، مرکز فرهنگی یونس امره و رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ترکیه تشکیل شد.
 اخلاق در گلستان مطلق نیستدر این مراسم دکتر حسن انوری با اشاره به اینکه گلستان نام آورترین اثر فارسی است توضیح داد: نثرگلستان، صورت کمال یافته شیوه مقاله نویسی پیشینیان است. وی افزود: گلستان به دنبال این است که بدی های دنیا را نشان دهد؛ در مقابل بوستان دنیای آرمانی را به نمایش میگذارد. آنچه به گلستان ارزش داده نه محتوای حکایت ها بلکه توانایی حیرت انگیز نویسنده و بلاغت او در آراستن کلمات است؛ دیباچه این کتاب هم زیباترین دیباچه درطول زبان فارسی به شمار می رود.
انوری سپس به توضیح باب های مختلف گلستان پرداخت و تاکید کرد: گلستان و بوستان هر دو کتابهایی اخلاقی هستند؛ در هر دو کتاب بابی در عشق مفتوح است؛ چرا که سعدی عشق را از صفات انسانی می داند. عشق سعدی همه نوع عشق را در بر می گیرد.
وی درباره اخلاق در گلستان سعدی، گفت: اخلاق درگلستان سعدی به معنای مطلق اخلاق نیست، بلکه به معنای ماکیاولی اخلاق است، درگلستان داستان‌هایی طرح میشود که با اخلاق عمومی سازگارنیستند.
سالی بدون کتاب مهم درباره سعدی
در ادامه این مراسم کوروش کمالی سروستانی، مدیر مرکز سعدی‌شناسی،به ارائه آماری درباره کتاب های منتشر شده از سعدی و با موضوع سعدی در سال 1391پرداخت و تاکید کرد که در این سال کتاب مهمی این باره منتشر نشده است.
وی گفت: آمار کتاب‌ها نشان میدهد که در سال گذشته 168 عنوان کتاب در شمارگان 287هزارنسخه در رابطه با سعدی منتشر شده است.87 عنوان از این کتاب ها و در شمارگان 146هزار نسخه کلیات سعدی است.
مدیر مرکز سعدی شناسی ادامه داد:کتاب های چاپ مجدد 80 عنوان بوده که بیشترین شمارگان آثار سعدی نیز ابتدا به گلستان، سپس به بوستان تعلق دارد؛ غزلیات و بعد قصاید نیز در رتبه‌های بعدی قراردارند.
سعدی و یونس امره روح عرفان را دوباره دمیدند
 مصطفی آیدوغان، شاعر و پژوهشگر ترک با موضوع «شیوه‌های درک حقیقت در سعدی و یونس امره» در این روز سخنرانی کرد.وی با اشاره به ایننکته که از دیدگاه یک شاعر به موضوع نگاه می کند، افزود: در این جلسه می‌خواهم به مقایسه حکمت سعدی و یونس امره بپردازم.
این شاعر گفت: سعدی از شاعران بزرگ اسلام، صوفی، سیاح، صاحب علم و عرفان، صاحب‌دل، ستایش‌گر اخلاق، معمار اندیشه وفکر، صاحب کتاب و اندرز است. انسان دانایی است که تمام اخلاق و حکمت اسلامی را درشعرهایش سروده و افق انسانیت را دوباره ترسیم کرده است.او انسان را لایه به لایه تجزیه و تحلیل کرده و او را در مکان حقیقی اش جای داده است.
وی سپس به یونس امره پرداخت و گفت : امره با شعرهایش زبان مردم مسلمان ترک را لطیف کرد. آثاراو برای کودکان لالایی و برای بزرگان اخلاق و عشق شد. از او دیوان اشعار و مثنوی «رساله نصیحت» باقی مانده است، اما وقتی از یونس امره صحبت میشود بیشتر به دیوان او اشاره میشود.
آیدوغان داد:امره دو اثر با 572 بیت دارد؛ رساله نصیحت اوشبیه آثار سعدی است. او سعی می کند انسان را راهنمایی کند و با سخنانش راه عقلانی را به انسان نشان دهد. سعدی هم در بوستان و گلستان از سیر و سلوک سخن می‌گوید واخلاق را مسیر رسیدن انسان به سوی خدا می‌داند؛ نکته ای که به صورت شفاف آن را بیان می کند و انسان های معمولی هم آن را درک می کنند.
وی افزود: یونس امره همانند سعدی از برج عشق است و هر دو از پنجره روشن اسلام از تصوف الهام گرفته اند. آن ها انسان را تسلیم خداوند و خلقت او را در مسیر شریعت و خداوند میدانند.
این پژوهشگر ترک تاکید کرد: سعدی و امره، هر دو، انسان‌های بنیان‌گذاری هستند چون عشق، عنصر اصلی بنیادی انسان است و این دو سرشار از عشق هستند و در آثارشان تنها مفهوم مطلق عشق وجود دارد.
وی قرن سیزدهم میلادی راقرن برزخ نامید و توضیح داد: سعدی و یونس امره هر دو در قرن سیزدهم می زیسته اند؛قرنی استثنایی که نخبگانی چون مولانا جلال‌الدین بلخی و ابن عربی و هم در آن زندگی کرده اند؛ از سوی دیگر این قرن تصویر دردناک دیگری نیز دارد و آن قتل عام مسلمانان به دست مغولان است که زمینه‌های فرهنگی و انسانی را مورد تاراج قرار دادند.
آیدوغان تاکید کرد: یونس امره در آناتولی و سعدی در ایران، از زبان دل،حقیقت و عشق استفاده کرده و روح عرفان را دوباره در دنیا می دمند.
وی ازشناخته نشدن غزلیات سعدی در ترکیه ابراز تاسف کرد و افزود: نمی‌دانم در ایران درباره یونس امره چگونه فکر می‌کنند اما این دو بزرگمرد، سعدی و یونس امره، ما رابا گنجینه‌هایی از محبت به هم نزدیک کرده و با روح الهی آشنا کردند.
پیوند های محکم دو شاعر
علی‌اصغر محمدخانی، معاون فرهنگی شهر کتاب ، هم در بخشی از این مراسم گفت: سعدی به‌عنوان مظهر زبان فارسی و یونس امره به‌عنوان مظهر زبان ترکی، پیوندهای محکمی با خود دارند و هر دو از صلح و انسان‌دوستی سخن می‌گویند.
او افزود: اگرچه سعدی در سطح جهانشناخته شده، اما یونس امره در ایران حتا در بین صاحب‌نظران شناخته نشده، اشعارش به فارسی ترجمه نشده است و مقالات خوبی هم درباره‌ی او در دست نیست. امیدوارم این همایش باعث روی آوردن مترجمان به آثار او شود و در ترکیه هم سعدی‌پژوهی روند بهتری پیدا کند.
مخاطب محوری؛ عنصر مهم اشعار سعدی و یونس امره
عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا در این نشست اشعار سعدی و یونسامره را زاییده جوشش درونی آن ها خواند و نکته مهم این اشعار را مخاطب محوری خواند .
 دکتر نسرین فقیه‌ملک‌مرزبان که با موضوع «خطاب در غزل سعدی و یونس امره» صحبت می کرد، به بیان تفاوت های سخن عاطفی، ترغیبی،ارجاعی،همدلانه و سخنی که در آن اصل بر برانگیختن مخاطب باشد پرداخت و گفت: اشعار یونس امره مغازله و در باب عرفان و عشق است و با ردیف های طولانی که دارد بسیار ترغیب کننده است. این استاد دانشگاه افزود:هر دو شاعر محیط اجتماعی خودشان را ملکه ذهن کرده و از اینزاویه با مردم سخن می گویند. تصاویری که سعدی در آثارش توصیف می‌کند، همه از باغ وبوستان‌های شیراز و تصویر یونس امره از فضای طبیعی ترکیه است.سعدی و یونس امره جوشش و نوع بیانی اصیل داشته اند که بعد از این همه سال مخاطب را تحت تاثیر قرار میدهد و می توان گفت دو شاعر هنوز هم زنده‌اند.
ملک‌مرزبان به موضوع خطاب و اهمیت آن پرداخت و گفت: خطاب، اصل غزل است و بیش از 60 درصد غزل های سعدی را شکل می دهد. این خطاب می تواند آسمانی یا زمینی باشد اما به هرحال مخاطبی هست که سعدی برای او صحبت می کند. سعدی و یونس امره هر دو ارتباط شاعر و مخاطب را برقرار کرده اند. به خواننده‌هایی که آثارشان را میخوانند، توجه دارند و ساده و صمیمی سخن می گویند اگرغیر از این بود می توانستند پیچیده تر شعر بگویند. دو شاعر مسائل دینی و فرهنگی کشورشان را مهم می دانند؛ به عشق و دوستی علاقه دارند و یک موسیقی هماهنگ رابه نمایش می گذارند. باید بگویم هر دو واقعا عاشق بوده اند.
تاثیرپذیری امره؛ ازمولانا بیشتر از سعدی
وی با اشاره بهمعاصر بودن دوشاعر گفت: سعدی و یونس امره، دو شخصیت مشابه در دو سرزمین متفاوتبودند. حیات یونس افسانه گونه ثبت شده هرچند زندگی نامه سعدی و حیات او روشن است. سعدی اگرچه از عرفان یاد می کند و از تصوف بهره مند است اما عارف نیست در حالی کهیونس امره یک عارف و سالک است که عرفانش هم عرفان عملی است تا نظری.
اینپژوهشگر ادامه داد: زمانی که سعدی آثارش را خلق می کند، آثار خوبی در ادبیات فارسیوجود داشته اما زبان ترکی آناتولی هنوز به پرورش و شکوفایی خود ادامه می داده است.
وی تاکید کرد:اگرچه ارزش آثار سعدی مسلم است اما یونس امره در زبان ترکی اهمیتبیشتری دارد. او عارفی است که به زبان دل سخن می گوید و همین صمیمیت هم باعث شهرتاو و آثارش شده است.
کرلانگچ گفت: امره همچون سعدی سفرهای متعددی داشته است، اما از کیفیت سفرهایش اطلاعات چندانی نداریم. مشخص نیست که دقیقا در شعر از چه کسی تاثیر گرفته اما شاید بشود گفت یونس امره به نحوی از مولانا تاثیر گرفته است. اشعار او همچنین متاثر از اشعار تکیه‌ها و خانقاه‌ها سروده شده‌اند و این امکان وجود دارد که او در خدمت مولانا نیز حاضر شده باشد.
وی تاکید کرد: بعضی آثار یونس امره در روح و مضمون ما را به یاد غزلیات مولانا می اندازد. ارتباط مشخصی بین غزلیات سعدی و یونس امره وجود ندارد و تحقیقی هم در این باره صورت نگرفته است.
وی با مقایسه رساله نصیحت یونس امره و بوستان پرداخت و تعلیمی بودن، وزن عروضی، وجود باب های متعدد و مثنوی بودن را از شباهت های دو اثر بر شمرد و تاکیدکرد: تفاوت های دو اثر زیاد است و این شباهت ها از یک داد و ستد خبر نمی دهد.
وی اظهار عقیده کرد: سعدی تاثیر چندانی بر آثار امره نداشته و گلستان یاغزلیات سعدی در حال و هوایی غیر از آثار شاعر ترک است.
حکمرانی دو شاعر بر سرزمین دل ها
در ادامه‌این مراسم دکتر فرح نیازکار ، استاد دانشگاه، درباره «نفوذ اجتماعی سعدی و یونس امره» سخن گفت. وی با طرح این پرسش که چه می شود شاعرانی چون سعدی و یونس امره دراجتماع نفوذ می کنند؟ توضیح داد: برای پی بردن به دلیل مانایی یک شاعر باید دید اوچقدر شناخت دارد که این شناخت را می توان به عناصر درونی و بیرونی تقسیم کرد. وی زبان شاعر، تفکر و اندیشه و نبوغ شاعرانگی را از عومل تاثیر گذار درونی در مانایی یک شاعر عنوان کرد و افزود: زبان شاعر خود به دو زبان عبارت و اشارت تقسیم می شود وزمانی یک شاعر و نویسنده می توانند مطلبی خلق کنند که بر دل بنشیند و این میسر نمیشود جز این که دو زبان با هم ترکیب شوند؛ اتفاقی که در آثار سعدی و یونس امره به زیبایی می توانیم ببینیم.
وی در بحث تفکر و اندیشه توضیح داد: گاهی شاعرمضامینی می گوید که مربوط به زمان خودش است و گاهی مضامین فراتر از زمان و دغدغه کلی نوع بشر است. این مطالب اگر فصیح و بلیغ مطرح شود می تواند شاعر را جهانی کند. هر چقدر اندیشه و تفکر به افق حقیقت نزدیک تر باشد از اقبال بیشتری هم برخوردار میشود و می تواند در لایه های مختلف جامعه تاثیرگذار باشد.
نیازکار تاکید کرد: درآثار سعدی و یونس امره هر سه ویژگی زبان شاعر، تفکر و شاعرانگی مثل سه ضلع تعالی،مانایی و جاوندانگی وجود دارد.
وی عنصر بیرونی اثرگذار در آثار شاعر راپشتوانه فرهنگی خواند که وی با آن روبه روست و گفت:اگرجامعه ای اصیل باشد و شاعرهم به ویژگی های جامعه اشراف داشته باشد می تواند ویژگی ها را در آثارش تسری بدهد. نکته ای که در آثار سعدی و یونس امره هم وجود دارد؛ سعدی هم مثل امره بر سرزمین قلب ها حکمرانی می کند و این به خاطر تجربیات عینی و ملموسی است که از جامعه اش دارد.
این استاد دانشگاه تاکید کرد:سعدی می توانست از جایگاه فاخری سخن بگوید اما سعدی حکمت دان، ترجیح می دهد زبان و بیان اندیشه اش را به سمتی سوق بدهد که مردمان بعد از او سخنانش را بشناسند؛ اودر واقع دردها را بیان می کند و باتکیه بر فرهنگ ایرانی و اسلامی به جایگاه والایی دست پیدا می کند.
او اضافه کرد: یونس امره نیز از این ویژگی‌ها برخوردار بود. یونس امره توانست در دل و ذهن مردمش جایگاه داشته باشد وقتی تاریخ ادبیات ترک را مطالعه می کنیم می بینیم تا قرن 18 میلادی ، اهمیت امره میان مردم است و بعد از این است که آثار او وارد جامعه علمی و آکادمیک می شود. اگر زبان مردمی امره نبود او نمی توانست بدون تبلیغات علمی واکادمیک باقی بماند. تازه در قرن بیستم است که امره در جامعه آکادمیک جهانی میشود.
وی در باره دلیل دیگر مانایی شعر امره گفت: امره را «بلبل عاشق» میخوانند ؛ مظهر دوستی و عشق. می گوید «دوست بداریم تا دوست داشته شویم» و این میتواند سر لوحه نوع بشر باشد.
نیازکار تاکید کرد: راز جاودانگی دو شاعر درارتباط عاطفی با مردم، شناخت دغدغه‌های آن‌ها و سخن گفتن از زبان خودشان باآن‌هاست.
|
