 كوروش كمالي سروستاني گفت: «فهرستواره‌ي دست‌نوشته‌هاي ايران»، «نسخه‌هاي خطي سعدي» در صدر دست‌نوشته‌هاي ايران به زبان فارسي قرار دارد. در پي چاپ كتاب دوازده‌جلدي «فهرستواره‌ي دست‌نوشته‌هاي ايران» به كوشش مصطفي درايتي كه توسط كتابخانه، موزه و مركز اسناد مجلس شوراي اسلامي منتشر شده است. كمالي سروستاني، مدير مركز سعدي‌شناسي، در گفت‌وگو با خبرنگار بخش كتاب خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا)، درباره‌ي اين كتاب و جايگاه آثار سعدي در نسخه‌هاي خطي فارسي عنوان كرد: اين كتاب ارزشمند توانسته است به دغدغه‌ي ديرينه‌ي پژوهشگران پاسخ دهد و اينك پژوهشگران مي‌توانند به فهرست كليه‌ي نسخ خطي در مورد علوم ديني، علوم انساني، علوم طبيعي و علوم پايه در يك مجموعه دسترسي داشته باشند.
اگرچه در اين فهرستواره بيش از 300هزار نسخه‌ي خطيبه زبان‌هاي فارسي و عربي كه در كتابخانه‌هاي ايران وجود دارد، معرفي شده است؛ امابه باور مؤلف اين اثر، اين مجموعه فقط كمي بيش از 50% از ذخاير كشور رادربرمي‌گيرد.
اين پژوهشگر افزود: بر اساس داده‌هاي اين كتاب،هم‌اكنون بيش از 500 فهرست در ايران منتشر شده است كه حاصل كار بيش از يكصدفهرست‌نگار در سراسر كشور است كه علاوه بر استاداني چون محمدتقي دانش‌پژوه، سيداحمدحسيني اشكوري، ايرج افشار، عبدالحسين حائري، احمد و علينقي منزوي، احمد گلچين معانيو سعيد نفيسي، نام برخي از فهرست‌نگاران شيراز از جمله ابن يوسف شيرازي، محمدصادقفقيري، علينقي بهروزي و محمد بركت كه فهرست‌هاي آنان مورد استفاده قرار گرفته، ذكرشده است.
كمالي در ادامه متذكر شد: نسخه‌هاي خطي جايگاهويژه‌اي در مطالعات پژوهشي آثار بزرگان ايران اسلامي دارند و نشانه‌اي از پيشينهعلمي و فرهنگي و ادبي و تاريخي اين سرزمين‌اند.
او با بررسي نسخه‌هاي معرفي‌شده در اين اثر وتأکيد بر اين مسأله که دو هدف اصلي طرح که «تبديل اطلاعات ناهمگون و پراکنده» بهمجموعه‌اي سامان‌يافته براي نمايش حجم و اهميت ذخاير مکتوب ايران و نيز «ايجادپشتوانه‌ي اطلاعاتي براي مراکز پژوهشي و پژوهشگر اين حوزه» بوده است، گفت: نسخه‌هايمعرفي‌شده 60% به زبان عربي و 40% به زبان فارسي است، که از نسخه‌هاي معرفي‌شدهموجود در شهر شيراز 58% نسخه به زبان عربي و 42% به زبان فارسي است. علاوه بر اين،از نظر پراکندگي جغرافيايي، نسخ خطي شهر شيراز با 7633 نسخه بعد از شهرهاي تهران،قم، مشهد و يزد در مرتبه‌ي پنجم قرار گرفته است. البته طبيعي است كه به دليل وجودكتابخانه‌ها و مراكز پژوهشي كهنسال در شهر تهران، اين شهر به تنهايي 51% از كلنسخه‌ها را در خود جاي داده است.
كمالي در رابطه با جايگاه «نسخه‌هاي خطي سعدي» دراين مجموعه افزود: آثار سعدي شيرازي با معرفي 1324 نسخه در اين مجموعه در صدردست‌نوشته‌هاي ايران به زبان فارسي قرار دارد، اگرچه در بخش مشترك زبان عربي وفارسي نيز آثار سعدي بعد از كتاب الكافي كليني كه 1590 نسخه را شامل مي‌شود، دومينشخصيت صاحب نسخه است. در اين فهرستواره 422 نسخه از كليات سعدي، 284 نسخه ديوانسعدي، 222 نسخه بوستان سعدي، 370 نسخه گلستان سعدي و 26 نسخه پندنامه‌هاي سعديمعرفي شده است كه قديم‌ترين آن به نسخه‌اي از گلستان سعدي مربوط مي‌شود كه در سال 668 هجري قمري توسط ياقوت مستعصمي، خطاط و خوشنويس قرن هفتم، كتابت شده است.
مدير مركز سعدي‌شناسي همچنين گفت: در بخش نسخه‌هايزبان فارسي اين مجموعه، بعد از سعدي با 1324 نسخه، كتاب كبري في المنطق علي بن محمدجرجاني با 553 نسخه، ديوان حافظ با 547 نسخه، روضه الصفا ميرخواند با 505 نسخه ومثنوي معنوي مولوي با 500 نسخه در مراتب دوم تا پنجم قرار مي‌گيرند. در اين مجموعهكلاً 31هزار و 703 نسخه ديوان شعر معرفي شده است كه 4/10 درصد از كل نسخ و 33% ازنسخ علوم انساني را دربرمي‌گيرد.
اين پژوهشگر افزود: پرشماره بودن نسخ خطي آثارسعدي نشانه‌ي گويايي است بر اين مدعي كه از قرن هفتم تا چهاردهم، آثار سعدي جايگاه ويژه‌اي در ذهن و زبان ايرانيان داشته است.
كمالي در پايان گفت: اين اثر گرانسنگ كه در 85سالگي تاريخ فهرست‌نگاري ايران به كوشش ده ساله و دقت نظر استاد مصطفي درايتي تأليف شده و به همت دكتر رسول جعفريان منتشر شده است، بي‌ترديد جايگاه ويژه‌اي درفهرست‌هاي منتشرشده تاكنون خواهد داشت و اميد است كه اين طرح پژوهشي ارجمند درآينده كليه‌ي دست‌نوشته‌هاي ايراني را كه تاكنون فهرست نشده و يا در جهانپراكنده‌اند، نيز دربر‌گيرد.
|
