|
مراسم یادبود زنده یاد، استاد حسن امداد، مورخ و پژوهشگر برجسته شیرازی صبح روز، سوم دیماه در تالار حافظ شیراز برگزار شد. آنچه در ادامه می آید متن سخنرانی کوروش کمالی سروستانی، مدیر دانشنامه فارس در این مراسم است.
ميراث امداد و مسئوليت ما
به نـام خداوند جان آفرين
حكيم سخن بر زبان آفرين
|
بسان موج از دريا گذشتيم
|
از اين درياي طوفان‌زا گذشتيم
|
|
اميد از هر چه بود اين‌جا بريديم
|
به قاف عشق چون عنقا گذشتيم
|
|
اسير عشق اگر بوديم عمري
|
چو مجنون از دل ليلا گذشتيم
|
|
بسان ذره‌اي تا پيش خورشيد
|
از اين صحراي ناپيدا گذشتيم
|
|
گناهان را به آب توبه شستيم
|
مسيحاوار بي‌پروا گذشتيم
|
|
حديث ديگران گفتيم و رفتيم
|
حديث ما بماند و ما گذشتيم
|
|
سراغي گر كسي گيرد ز امداد
|
حديثي بود و عشقي تا گذشتيم
|
«حسن امداد»
***
استاد حسن امداد؛
رادمردی فرّخ ناصیه و مهربان مردی دانشی که به مبارک سال یک‌هزار و سیصد، در شهر بلند آوازۀ شیراز زاده شد و به بلندای همّت خویش و از سرِ عشق ، قریب به یک قرن به پاسبانی نهال معرفت و دانش پرداخت و در عرصۀ فرهنگ ، ادب و تاریخ این سرزمین ایزدی آثار گرانسنگي را آفريد.
گویی جویبار مهر و زلال محبتی بود که در ساحت ارجمندش هم از آغازین دوران جوانی تا پایان، درس آموختگان بسیاری را به جان پرورانید و بدین‌سان روشنان دل و چراغ دانش بسیاری گردید.
بخت‌یار مردی که به حِلیه پر افتخار معلمی و محققی آراسته شد و اگر چه در این راه نورانی، رنج‌های گران کشید، اما همّت آسمانی‌اش او را بدان سوی سوق داد تا به قلم فرّخ و کتابت ارجمندش، به نگارش 21 کتاب پیرامون فرهنگ، ادب و تاریخ پرداخته، تداوم فرهنگی این سرزمین بلند آوازه را نقش دوام زند. گرانسنگ آثاری که بی‌تردید چندان پاینده‌اند که روزگار پاید.
جاي خالي او دريغ و دردي است براي از دست رفتن سهمي از پاكي و نيكيِ دنيايي كه در آن، بدیلش یافت نمی‌شود!
اما اینک از پسِ درگذشت او، ما میراث دار فرهنگی غنی هستیم که از او به یادگار داریم، فرهنگی که بر ماست که پس از او ارجش نهیم وبسطش دهیم. امروز سوگ فراقش بر نهانخانة دل هر بيداري نشسته است كه به ادب فارسي، فرهنگ ايراني و تمدن اين سرزمين دلبستگي دارد. جامعه فرهنگي و علمي ايران فرهنگوری توانمند را از دست داده است. مردی که تا پایانی ترین روزهای عمرخستگي نمي‌شناخت. دقت نظر، حافظة قوي و رشك‌انگيز، نكته سنجي و ارج گذاشتن به آثار دانشمندان و پژوهشگران پيشين و هم‌عصر از ويژگي‌ها توأمان او بود.
نام استاد امداد يادآور فضل و تبحّر و احاطة او به منابع فارس‌شناسي و تاريخ ادبيات فارسي است. نام او يادآور پاكي، صفاي قلب، حسن نيت، سادگي، بي‌آلايشي، صحت عمل، حقيقت‌جويي،امانت، وفا، صفا، حسن فطرت و غيرت است.
در نگاهي گذرا زندگي استاد امداد را مي‌توان به سه دوره مهم تقسيم كرد:
دورة اول: يافته اندوزي (1329ـ1300)
اين دوره، دوران يادگيري، تحصيل، آموختن و آموزاندن است.
در سال 1320 از دانشسرای مقدماتی دیپلم گرفت و پس از 5 سال آموزگاری و دبیری در کنکور دانشکده ادبیات و دانشسرای عالی تهران جزء 30 نفر آموزگاران مامور به تحصیل پذیرفته شد و در سال 1329 در رشته تاریخ و جغرافیا لیسانس گرفت.
دورة دوم: تعليم و تربيت (1356ـ1329)
در اين دوره از زندگي، علاوه بر تدريس در دبیرستان‌هاي شيراز، به مدت ده سال از سال 1338رییس دانشسرای عشایری فارس بود و از سال 1348 تا 1351 موسس و رییس دانشسرای راهنمایی تحصیلی شیراز بود. پس از آن به مدت سه سال سرپرستی دانشجویان در آموزش عشایری فارس را به عهده داشت و مدت یک سال از سال 1354 رییس دانشسرای راهنمایی تحصیلی اهواز شد و پس از تقاضای انتقال به آموزش و پرورش فارس در آبانماه 1356 پس از 36 سال خدمت، بازنشسته شد.
آثار و فعاليت‌هاي اين دوره زندگي استاد نشان مي‌دهد كه او به خوبي آموخته و توانايي آن را دارد كه به شايستگي، اين آموخته‌ها را كاربردي كند.
دوره سوم: دوره كشف و نوگستري (1389ـ1356)
در اين دوران استاد با فعالیت‌های گسترده فرهنگی خود آثار علمی ارزشمندی را بر جای نهاده است؛ اثاری که با کنکاش‌های علمی و ادبی و تاریخی وی عجین شده است و سه دهة طلايي زندگي علمي او را رقم مي‌زند.
براساس دوران‌شناسي استاد امداد آثار ايشان را مي‌توان به سه گروه تقسيم كرد:
آثار تعليمي، آثار ذوقي و آثار پژوهشي كه البته در هر سه گروه نقش تحقيق پديدار است.
آثار تعليمي
آثار تعليمي حاصل كوشش‌هاي استاد در اواخر دورة اول و كل دورة دوم است. كتاب‌هايي چون جغرافياي گيتي (1336)، املاء زبان فارسی (1337)، فرهنگ دانش‌آموز (1338)، تعليمات اجتماعي (1338)، تاريخ گيتي (1340)، فرهنگ نوآموز (1340)، تعلیمات مدنی (1341) و ده سوره از قرآن مجید برای تدریس در دبیرستان‌ها (1341) كه همة آن براي سال‌ها در دبستان‌ها و دبيرستان‌ها تدريس مي‌شده، در اين دوران تأليف و منتشر شده‌اند.
آثار ذوقي
آثار ذوقي در دوران اول و دوران سوم زندگي استاد تأليف و منتشر شده است. آثار ذوقي بيشتر به كنكاش در آثار شاعران و نويسندگان و گزينش آنان و تدوين نوعي آنتولوژي مي‌پردازد.
كتاب‌هاي داستان فريدون (1323)، سه شاهزاده تیره‌بخت (1325)، نزهه الزائرین (1359)، بانگ رحیل (1372)، مجموعه اشعار كاظم پزشکی (1389)، دیوان وصاف شیرازی (1389) در اين بخش مي‌گنجند.
آثار پژوهشي
اين آثار بيشتر در دوران سوم يا كشف و نوگستري تدوين و منتشر مي‌شود. اگر چه كتاب ارزشمند شيراز در گذشته و حال (1339)، و راهنماي آثار تاريخي فارس (1339) كه در دوره دوم تدوين و منتشر شده است، در اين گروه جاي دارد اما آثار پژوهشي ماندگاري از جمله انجمن‌های ادبی شیراز (1372)، جدال مدعیان با سعدی (1377)، سیمای شاعران فارس در هزار سال (1377)، تاریخ آموزش و پرورش فارس از عهد باستان تا دوره معاصر (1384) و فارس در عصر قاجاریه (1386) در اين دوره تأليف و منتشر مي‌شود.
امروز كه پس از درگذشت وی به یادبود و تبجيل از ميراث علمي و فرهنگي او مي‌پردازيم، به مسئوليت خود در مقابل اين ميراث ارزشمند و ادای دین به روح بلند او می‌اندیشیم!
بايسته است که در اداي مسئوليت خود به ميراث معنوي و فرهنگي او از برداشتن گام‌های زیر دریغ نورزیم:
1. راه‌اندازي سايت ويژه معرفي زندگي و آثار استاد.
2. تدوين و انتشار يادنامه استاد.
3. تجديد چاپ مجموعه آثار پژوهشي استاد و تدوين و انتشار آثار منتشر نشده.
4. نامگذاري ميدان يا خيابان يا كتابخانه‌اي به نام استاد حسن امداد از سوي شوراي شهر شيراز.
5. بنيان‌گذاري جايزه دو سالانه ويژه‌اي به نام استاد حسن امداد و اهداء آن به بهترين مقاله يا كتاب در زمينه تاريخ و فرهنگ و ادب فارس.
|
بديـن دو مصرع آخِر كه ختم خواهم كرد
|
اميد هـست به تحسين و گوش بر احسان
|
|
دو چيز حاصل عمر است؛ نام نيك و ثواب
|
وز اين دو درگذري كُلُ مَن عليها فان
|
|
