سه هزار سال تاریخ خلیج فارس


تاریخ : چهارشنبه، 1 آبان، 1387


صبح روز چهارشنبه در دانشگاه حافظ شيراز نشست خليج فارس، گذشته، اكنون و آينده با سخنراني دكتر احمد اقتداري برگزار گرديد. در اين مراسم كه توسط دانشگاه حافظ شيراز و دانشنامه فارس برگزار شده بود،  دكتر احمد اقتداري در بخشي از سخنان خود در جمع استادان و دانشجویان این دانشگاه گفت:

خوب مي‌دانم كه پس از مغالطه و مجامله عمدي و مغرضانه و سياسي مجله «نشنال جئوگرافيك مگزين آمريكا» در باب نقشه خليج فارس و جعل گستاخانه ملل عرب و دانشگاه‌هاي مغرض عرب زبان و كشورهاي عربي و حتي برخي مراكز علمي اروپايي و سياست‌هاي مزورّانه و كور و نامعتدل و دور از انصاف و دروغ‌پردازي كشورهاي پر عقده حوزه خليج فارس كه تا ديروز جيره‌خوار ايرانيان بوده‌اند و امروز وقيحانه ادعاي ارضي بر آب و خاك خليج فارس و جزاير آن دارند، تا چه اندازه خاطر معتدل و منصف و حقيقت‌طلب و صادق و آگاه شما و همه ايرانيان در هر كجاي عالم كه باشند را آزرده است.

 



وي در ادامه به بحث و بررسي پيرامون 3 موضوع: 1. نام خليج فارس در متون و نقشه‌ها. 2. جزاير تنب بزرگ و تنب كوچك و ابوموسي. 3. سابقه تمدن و فرهنگ ايراني در خليج فارس و اقيانوس هند پرداخت.

وي در ادامه به ذكر خاطراتي پيرامون خليج فارس يا خليج العربي در گفتگو با وزير امور خارجه كويت به هنگام نخست‌وزيري حسنعلي منصوري پرداخت. خاطرات نخستين سمينار خليج فارس و سخنراني مرحوم دكتر گيرشمن باستانشناس فرانسوي پيرامون خليج فارس از ديگر سخنان وي در اين نشست بود.

وي در ادامه پيرامون نام خليج فارس در متون و در نقشه‌ها اظهار داشت: در كتيبه داريوش بزرگ در كانال سوئز مصر از درياي پارس نام رفته است، در استرابو (پرسيكون كااي تاس)، در تواريخ هرودوت ، در كلوديوس پتوله مااوس (بطلميوس) پرسيكوس سينوس، در كوين توس كورسيوس (آكواريوم پرسيكوس) در زبان انگليسي پرشن گلف، در فرانسه گلف پرسيك، در آلماني پرزيشر گلف، در ايتاليايي گلفو پرسيكو، در روسي پرزيش زاليو. در ژاپوني پروشاوان، در اكثر قريب به اتفاق متون عربي كهن در دانش جغرافيا و تاريخ، خليج الفارسي، بحر فارس، بحرالفارسي آمده است. در ابن فقيه، درياي پارس در ابن رُسته خليج الفارس در عجائب الاقاليم بحر فارس، در المسالك و الممالك ابن خرداذبه خليج فارس، در بزرگ بن شهريار رامهرمزي، در عجايب الهند بحره و برّه و جزائره بحر فارس. در استخري معروف به الكرخي بحر فارس، در مسعودي در كتاب مروج الذهب و در التنبيه و الاشراف، بحر فارس، در مقدسي در كتاب البدى و التاريخ خليج الفارسي. در ابوريحان بيروني درياي پارس و خليج فارس، در حدود العالم من المشرق الي المغرب درياي پارس. در ابوعبدالله مقدسي البشاري شامي، در احسن التقاسيم في معرفة الاقاليم بحر فارس، در جهان نامه محمد بن نجيب بكران بحر پارس. در ابن البلخي درياي پارس، در شرف الزمان طاهر مروزي در كتاب طبايع الحيوان، الخليج الفارسي در ادريسي در نزهة المشتاق و اختراق الآفاق بحر فارس، در ياقوت حموي در معجم البلدان بحر فارسي در حمزة اصفهاني ازراه كامسير و بحر فارس. در زكريا محمد بن محمود قزويني بحر فارس. در تقويم البلدان ابولفداى بحر فارس. در كتاب نهاية الارب في فنون العرب خليج فارس. در حمدالله مستوفي قزويني خليج فارس و در كتاب نزهة القلوب حمدالله مستوفي بحر فارس. در ابن الوردي در كتاب خريدة العجائب و فريدة الغرائب بحر فارس. در كتاب صبح الاعشاى في كتابة الانشاى كاتب چلبي قسطنطيني مشهور به حاج خليفه و در كتاب ديگر وي، جهان نامه تركي سينوس پرسيوس، در دائرةالمعارف البستاني خليج العجمي، در چند نقشه كه به وسيله درياسالاران ترك در زمان جنگ‌هاي عثماني و صفوي تهيه شده، به جاي خليج فارس خليج بصره نوشته‌اند تا خصومت سياسي و ديني خود را با صفويان شيعه ايران شيعي، نشان دهند. اما خليج بصره در سفرنامه ناصرخسرو (هور باله) ناميده شده و هور خور است و در همه نقشه‌هاي جهان خليج فارس نوشته شده، البته در چند نقشه جديد چاپ عربستان يا مصر يا امارات ذكر خليج العرب انگشت شمار است و تازه چاپند .

هم‌چنين درباره شش سند مكتوب براي سه جزيره خليج فارس، تنب بزرگ و تنب كوچك و ابوموسي گفت: حاج احمدخان سديدالدوله بندرعباسي شش سند به خط و زبان عربي و به امضاى شيوخ و معتمدين ساكنين جزائر مزبور و بندر لنگه و جزيره قشم كه بيشتر اقوام و اجداد همين شيوخ مدعي مالكيت اين جزائرند، نوشته‌اند كه اين جزائر مرتع مردم بندر لنگه و رأس‌الخيمه بوده و با اجازه حاكم لنگه و پرداخت حق التعليف، گوسفندان خود را در هنگام بهار در آنها مي‌چرانيده‌اند و ماليات غوص و صيد مرواريد در اين سه جزيره را حاكم بندر لنگه براي دولت ايران وصوف مي‌كرده و به آنها عطايا و بخشش از طرف دولت ايران مي‌داده است.

وي در پايان سخنراني خود افزود: از خداوند جان و خرد مسئلت دارم كه كهن بوم ما ايران زمين را و فرهنگ و مليت و ادب و هنر تاريخي ما را و زبان فارسي ما را و خليج فارس ما را كه جزيي از آب و خاك سرزمين كهنسال كهنبار ايران لايزال ماست جاودانه حفظ فرمايد. بمنه و كرمه.

در پايان عرايضم به ياد اين شعر زيباي خيال‌انگيز و فلسفي شاعر صادق دكتر شفيعي كدكني افتادم: آخرين بزرگ سفر نامه باران اين است: كه زمين چركين است.

پس:

هر كه نه گوياي تو خاموش به          هر چه نه ياد تو فراموش به

لازم به ذکر است که دکتر احمد اقتداری با بیش از 30 جلد کتاب و ده‌ها مقاله علمی در زمینه شناخت فارس و به ویژه جزییات تاریخی و فرهنگی، آداب و رسوم و آثار خلیج فارس از پژوهشگران موثر در این زمینه است.

کوروش کمالی سروستانی مدیر دانشنامه فارس ضمن برشمردن ویژگی‌های علمی و فرهنگی دکتر اقتداری گفت: لارستان در آثار استاد جايگاه ويژه‌اي دارد و استان‌هاي هرمزگان، خوزستان، بوشهر، كهكيلويه و بويراحمد مورد توجه استاده بوده‌اند. يكي از اساسي‌ترين دلمشغولي‌هاي استاد در طول عمر پربار علمي و فرهنگي‌اش، خليج فارس بوده است و با توجه به حساسيت‌هاي 50 ساله اخير در مورد اين بخش از جغرافياي ايران، استاد به طور مستمر در جهت تبيين و تحليل تاريخي آن كوشيده‌اند به گونه‌اي كه كتاب خليج فارس استاد، جايزه ويژه يونسكو در ايران را به خود اختصاص داد.

آثار باستاني خليج فارس و مردمان حاشيه آن بي‌شك هميشه استاد را به خاطر خواهند داشت كه با كوله‌باري از كتاب و دست نوشته‌ها و دوربيني بر گردن، راه‌هاي پر و پيچ و خم را در  نورديده است تا آثار ماندگار آن ديار را در كتاب‌هاي خود ماندگار كند.

تنوع آثار نگارشي استاد در زمينه‌هاي تاريخ، معماري،‌ ترجمه و تصحيح و تحشيه، ادبيات، مردم شناسي و سياست نشان دهنده توانايي‌ها و علاقه‌هاي استاد اقتداري به زواياي نهان و پنهان فرهنگ ايراني است.







منبع این مقاله : دانشنامه فارس
http://www.fars-encyclopedia.com

آدرس این مطلب :

Fars Encyclopedia ©