در ستایش شاعر
ا.jpg) هالی فرهنگ فارس، عصر بیست و نهمین روز اردیبهشت ماه معروف شیراز، در ستایش شصت سال شعر و تدریس و پژوهش پرویز خائفی، در دانشگاه حافظ شیراز گردهم آمدند. بزرگداشت این شاعر بزرگ شیراز، در جمعی صمیمی از دوستان و علاقه مندانش تا پاسی از شب ادامه داشت.
*خائفي مردي است از تبار حافظ
كوروش كمالي سروستاني، مدير دانشنامه فارس در ابتدای این مراسم به ارایه شرح حالي از اين شاعر شيرازي پرداخت. وی توضیح داد: پرويز خائفي، مردی از تبار حافظ، در 16 آذر ماه 1315 در شيراز زاده شد. تحصيلات ابتدايي، متوسطه را در شيراز گذراند و در سال 1339 موفق به دريافت ليسانس ادبيات فارسي از دانشگاه شيراز شد و در سال 1343 فوق‌ليسانس خود را در رشته علوم اجتماعي از دانشگاه تهران گرفت.
وي سپس به بررسي كارنامه كاري اين شاعر پرداخت و آن را به سه بخش تقسیم کرد.
كمالي سروستاني توضیح داد: با نگاهي گذرا به كارنامه پرويز خائفي مي‌توان با كمي تسامح زندگي او را در سه زمینه آموزش، پژوهش و شعر بررسي كرد:
1. آموزش
پرويز خائفي اين نيكبختي را داشته است كه پس از دريافت ليسانس در سال 1339 به تدريس در دبيرستان‌هاي شيراز بپردازد و پس از دريافت فوق ليسانس، با تدريس در دانشگاه‌هاي شيراز، پيام‌نور ارسنجان، فسا، جهرم و فيروزآباد تا سال 1379 به مدت 40 سال اين روند را ادامه دهد. در همين دوران با كميته پيكار با بيسوادي نيز همكاري مي‌كند كه دو كتاب «پند سعدي» و «بازگشت» حاصل اين دوران است و اگرچه از سال 1379 تدريس رسمي را رها مي‌كند، اما همچنان در مركز حافظ‌شناسي به تدريس حافظ مشغول است.
2. پژوهش
خائفي، اگرچه در مقدمه برخي از كتاب‌هاي شعر خود به نقد و بررسي شعر كلاسيك و نو ايران مي‌پردازد و مقالات و سخنراني‌ها و مصاحبه‌هايي در اين زمينه دارد، اما محور اصلي كتاب‌هاي پژوهشي او حافظ و حافظ‌پژوهي است. كتاب‌هاي «حافظ در اوج» در سال 53، «مقاله و مقابله‌ها» در سال 54، «نگاهي به غزل حافظ» در سال 60 و مجموعه مقالاتي «مجمع پريشاني» در سال 90 همگي به حافظ مي‌پردازند.
3. شعر
شعر براي خائفي زندگي است. بيش از پنجاه سال شاعري و انتشار 10 دفتر شعر گواهي است بر اين مدعا. اگرچه نخستين اشعارش در سال 1338 در مجله «روشن» فريدون مشيري و مجله تهران مصور كه سيمين بهبهاني در آن زمان مسوول ادبي آن بود منتشر مي‌شود. اما آنچه كه نام خائفي را در شيراز و ايران به عنوان يكي از شاعران نامدادر دهه چهل مطرح مي‌كند، كتاب «حصار» است كه در سال 1342 توسط كانون تربيت شيراز و با طرح جلدي از مرتضي مميز منتشر مي‌شود. مدیر دانشنامه پارس، اضافه کرد: اين كتاب با اقبال روبه‌رو مي‌شود و بسياري از شاعران و منتقدان درباره آن سخن
مي‌گويند. منوچهر آتشي در مجله تماشا مي‌نويسد: پرويز راه ويژه خود را يافته است كه نه راه توللي است نه راه نادرپور و نه راه نيما. بل راهي است بين همه اين‌ها و متأثر از همه اين‌ها، ولي مستقل و متعلق به او، و اين خيلي مهم است و گواه مقام بلند خائفي در شعر امروز. شهريار نيز در نشريه خراسان در سال 1343 مي‌نويسد: مدتي بود كه چشم‌ها به دروازه شيراز دوخته شده بود و صاحبدلان انتظار وقوع حادثه‌اي را مي‌كشيدند. حادثه‌اي كه با وقوعش، فضاي هنر از ترانه‌هاي ناب پر شود. صداي خائفي اين سكوت و خاموشي را شكست و در فضا پيچيد و يك شاعر پراحساس و خلاق پا به ميدان گذاشت .فريدون مشيري هم در مجله روشنفكر مي‌نويسد: پرويز خائفي در كار شاعري نه آن‌چنان نوپرداز است كه در بيراهه‌هاي وادي شعر راه خود را گم كند و زبانش را كسي نشناسد و نه چون قافيه‌پردازان و مضمون سازان كهنه‌پرست در لاك خود خزيده است كه دنياي خارج را احساس نكند. در شعر او تازگي مضمون، تازگي تشبيه و اوزان مناسب يكجا گرد آمده و لاجرم مقبول طبع مردم صاحبنظر گشته است... . كمالي سروستاني، توضیح داد: ديگر مجموعه‌هاي شعر خائفي به ترتيب تاريخ انتشار عبارتنداز: «باز آسمان آبي است» (1345، كانون تربيت شيراز)، «از لحظه تا يقين» (1350، كانون تربيت شيراز)، «اين خاك تابناك طربناك» (1357، نشر سپهر)، «كي شعرِ ترانگيزد» (1370، نويد)، «گزيده پنج كتاب» (1375، نويد)، «پيرانه و پار و پيرار» (1377، سروا)، «ياد و باد» (1379، توس)، «آخرين آغاز» (1384، روشن مهر)، كتاب «لحظه‌هاي عمر» (1389، نويد).اين پژوهشگر ادبي در پايان با بيان اين كه
خائفي شاعري توانا است، افزود: درونمايه شعرش عشق و اندوه و ياس و اميد است. رمانتيك درون‌گرايانه، رومانيسم اجتماعي، سمبوليسم با طرزها و قالب‌هاي مختلف در آثار او ديده مي‌شود. قصيده، مثنوي، دوبيتي‌هاي پيوسته، غزل، شعر نيمايي و شعر آزاد قالب‌هايي است كه او در آن طبع آزموده است. و اگرچه خود بر اين باور است كه قالب‌هاي نو براي سخن امروز كارآمد و جذاب‌ترند. اما غزل در انديشه و آثار او جايگاه ويژه‌اي دارد. «باده نو در جام كهن» حكايت غزل امروز ايران و غزل خائفي است. قالبي كه به دليل انس و الفت و عشق و شناخت از حافظ به وام گرفته و به اجازت او سُروده است:
خواجه رخصت داد ما را نزد ياران، در غزل
تـخت و بـختم داد رنـد روزگاران، در غزل
سـرفراز ايـنك بـه اورنگ تفاخر چامه‌گوي
شـهريـارم، شـهريار شـهر ياران، در غزل
* شاعری؛ردایی که بر قامت خائفی دوخته اند
 دکتر منصور رستگار فسایی، استاد نامی زبان و ادبیات فارسی سخنران بعدی این مراسم بود. وی با اشاره به نقش و جایگاه شعر خصوصاً در شیراز از فریدون توللی، هاشم جاوید، صورتگر، مزارعی، نورانی وصال به عنوان تنی چند از شاعران اين مقطع شیراز یاد کرد و افزود: در حالی که ما شاعرانی چون حافظ و سعدی داریم، شعر گفتن کاری بسیار پرجرات است. رستگار فسایی، با اشاره به سابقه دیدارش با پرویز خائفی در سال 1337 در دانشکده ادبیات،گفت: خائفی آن زمان محفل شمع بود و گویی شاعری، ردایی بود که بر قامت او دوخته بودند، رفتار شاعرانه و قهر و آشتی اش شاعرانه بود، گویی که معاشران سعدی در قرن 7 سعدی را می بینند و معاشران حافظ درقرن 8 حافظ را می بینند. وی افزود: او در خانه ای پرورش می یابد که شاعری، شعرشناسی و نقد و نظر درباره شعر به او ارث می رسد. خائفی در چنین محیطی رشد می کند. روزگار جوانی او میانه طوفان است و در 17 سالگی تجربه های بزرگی کسب می کند؛ شعرهایی که درباره رهبر ملی شدن نفت می گوید بسیار زیباست و در ذهن می ماند. آن روزگار عرصه آزمون ها و آزمایش های تازه ای بود؛ نسل آن روز در حال خلاقیت و شکفتن بودند و خائفی می توانست در این هنگامه ارجمند بیاموزد، بسازد، به دور بریزد و مورد نقد قرار گیرد، ولی در رسالت شاعری و شاعری کردن در شیراز خدشه ای بر کار او وارد نشد.
اين استاد دانشگاه، با بيان اين كه نسل خائفی میان دو قطب بزرگ ادب و نوآوران ادب است، افزود:خائفی به راه خویش به دور از تظاهر و غروری که در برخی از شاعران بزرگ ما نمود شده به جای خویش می ماند و اثار بزرگی می آفریند و شعر او طرح نویی در می افکند و مایه اعتبار و آبروی این شهر می شود. به راستی پس از شاعرانی چون مهدی حمیدی، توللی و نورانی وصال، چه کسی می تواند مانند پرویز پلی بزند میان درخشان ادب و نوآوری و خلاقیت شعر امروز. رستار فسایی، خاطر نشان کرد: خائفی در دوره بسیار دشواری که در طول عمر خویش در شاعری آزموده است همه جا سربلند بوده خراسان به بسیاری از ادیبان خود می بالد، اما به راستی پس از ملک الشعرا، اخوان و شفیعی کدکنی شاعرانی به افق گسترده کم تر می بینید. و اینجا در فارس می بینیم که شاعران ما از همه دست از قطب بسیار نوآور ونوگرا تا سنتی ترین نوع شاعران قد بر می افرازند و نه تنها در شعر و شاعری که در تحقیق و داستان نویسی هم اعلام وجود می کنند. وی در پایان اضافه کرد : وقتی در این مجلس نگاه می کنم خائفی را نماد بزرگان هنری می بینم و امیدوارم که کاروان سالار طایفه هنری بماند. هنر شاعری خائفی و هنر فرزانگی او در نقد ادبی شایسته ارج است، اما از همه این ها گذشته انسانیت خائفی از همه چیز برای من برتر است. رستگار فسايي، با بيان اين كه با خائفی بیش از 53 سال است که سابقه آشنایی دارد، گفت: در این مدت یک بار خاطره بدی از او ندارم، دل او سرشار از محبت و لطف و دوستی با ظرافت های طبع یک شاعر است. همچنان که گفته اند در کنار مردان بزرگ، زنان بزرگ ایستاده اند، از همسر و خانواده ایشان همواره سپاسگزاری می کنم.
* اشعار خائفي
صداي خود خائفي است
 دکتر محمدابراهیم انصاری لاری، رییس هیات امنا دانشگاه حافظ، سخنران بعدی این مراسم بود که با تقدیر از برگزاری چنین نشست هایی گفت: لازم است از دیگر چهره های برجسته علمی و پژوهشی فارس هم به نحو شایسته ای تجلیل و تقدیر به عمل بیاید. وی با ذکر مثال هایی از اشعار خائفی، او را مردي خواند «که از لحظه تا یقین آسمان حصارش آبی است» و «عیار تجربه از داور زمان دارد» و افزود: به نظر من نه تنها روا که لازم است نسل امروز و آیندگان بدانند بر خائفی و چهره های مثل او چه گذشته است که حیاتشان امروز چنین مانده است. دكتر انصاری، افزود: حیات خائفی و شعرهای او گل های معطری است که ریشه در نجابت و شرافت وي دارد و توفیق او در هنر مرهون سال ها یکه و تنها ایستادن بر سر عقاید خویش است. خائفی همه چیز خود را در معرض قضاوت دیگران قرارمی دهد که این کار کمی نیست. این چنین خائفی با وجود فراز و نشیب ها و ناملایمات و بیماری، کشتی توفیقش در بحر کرامت خداوند لنگر حلم انداخته و با وجود همه ناملایمات هدف خویش را پیگیری کرد. رییس هیات امنا دانشگاه حافظ شیراز، ادامه داد: نشان عاشقی که از نشان های خداوند است در تمام طول حیات و زندگی پر برکت خائفی با او همراه بوده، مصلحت عمر را خوب تشخیص داده و رخ به پیمانه کشیده که امروز این چنین خوش نشسته است. این همه به این خاطر است که خائفی به خودش توجه داشته، درون گرایی کرده و به خودشناسی رسیده است. وی توضیح داد: از خودشناسی است که می توان همه چیز و همه کس را پیدا و همه را در این ذات لایزال دید که به قول خائفی «انگار دیوان شعر خدا را در خود ورق زده ای یکجا»؛ مفاهیم به کار رفته در این شعر شایان توجه است. انصاری لاری، به تاثیر تنهایی و درخودبودن در حرکت و زندگی کاری خائفی اشاره کرد و افزود: در خودبودن و در طبیعت اندیشه کردن و از معاشرت زیاد از حد دوربودن از خصوصیات اهالی علم و ادب و فرهنگ است. این خصوصیت را انبیا و بزرگان هم دارند که تنهایی را بر معاشرت زاید ترجیح می دهند. روح انسان های بزرگ در جمع، احساس گرفتگی می کند چون جمع از آن ها می خواهند که از فردیت خود بگذرند؛ فرد با ارزش در تنهایی مانوس تر است تا جمع. تنهایی می تواند در تکامل روحی چنین افرادی موثر باشد و برای آن ها سرانجام نیکی دارد این چنین نکته ای را می توان در کلام خائفی نیز یافت که تنهایی را رهایی می داند.
وی در بخش دیگری از صحبت هایش با اشاره به رسالت هنرمندان افزود: افراد بزرگ بخشی از رسالتشان باید نجات مردم جامعه باشد، اما در عین حال با وجود این که آن ها با مردم هستند، اما در شمار آن ها نیستند. اینچنین است که فردی چون خائفی تنهایی اش را با همه عظمت دوست دارد و از نتایج این بزرگ مردان این است که اینان به چونان عظمت روحی و شرافت نفسانی می رسند که نه در حسرت عیش و نوش گرفتار می شوند و نه چیز دیگر، بلكه به نوعی استقلال روحی، فکری و معیشتی می رسند.
انصاری لاری، اضافه کرد: مردان بزرگ از برکت خودسازی و اتصال به گوهر هستی، خود را درگیر مباحث روزانه نمی کنند و رمز ماندگاری آن ها همین است. استاندار اسبق فارس، در بخش دیگری از صحبت هایش به نقش و اهمیت غزل خائفی پرداخت و گفت: در باب غزل خائفی، او را در بسیاری جهات تحسین می کنم، اما غزل خائفی از این جهت دوست داشتنی است که با وجود این که او در زمره نوپردازان است و جایگاه بلندی هم دارد؛ در قالب هاي مختلف شعر به ويژه غزل قابل ستايش است و در قالب نیمايي بیان جامعی دارد و فاصله اش را با غزل حفظ کرده و برخلاف هم قطارانش که قالب های آن را نفی وانکار کردند خائفی به قالب غزل وفادار است. انصاري لاري، تصريح كرد: خائفي در غزل سرايي چنان هنرمندانه ظاهر شد كه هم قالب دلنشين غزل را محفوظ نگه داشت و هم با قدرت نوپردازانه حال و هواي شعر نو را در غزل دميد.او قالب و مشخصات غزل را با تصاوير نيمايي در هم آميخت، چنان كه اين شاعر توانمند شيرازي در عين غزل سرايي خود را نيمايي مي داند و بر خلاف آن ها كه مقلدانه غزل را صنعت مي كنند، خائفي آنچه مي سرايد مواد و مصالحش را از ذهن خود مي سازد و براي شعر گفتن هم هيچ عجله اي نمي كند، بلكه آنقدر صبر مي كند كه شعرش بارور شود. اين مدرس دانشگاه ادامه داد: خائفی با جمع کردن همه خصوصیات غزل با تصویرگری نیمایی به اوج می رسد؛ خصوصیات و رموز غزل را در شعر نیمایی او می بینید. رمز و راز و ابهام غزل را در شعر نیمایی ترکیب می کند. وي در پايان گفت: اشعار خائفي صداي خود خائفي است و اين صداي خود شاعر بودن به هنر شعر و اصالت مي دهد. در حالی که تقليد در هر وضعي تهوع آور است و آنچه هنرمند خود دارد آموزنده و خواندنی است.
* غزل خائفي
يك وسيله بيان است
 دكتر رضا پرهيزگار، استاد بخش زبان انگليسي دانشگاه شيراز و مترجم ادبي، در ادامه این برنامه گفت: پرويز خائفي بز خلاف توللي و اخوان ثالث كه نمايش سخنوري و احاطه به ادبيات قدمايي دارند، غزل براي پرويز خائفي به عنوان يك غزل سراي نيمايي يك وسيله بيان به شمار مي رود.وی پرويز خائفي را در زمره شاعران نو رمانتيك و چهارپاره سرا دانست و ادامه داد: در كارنامه اين
شاعر بايد دو وجه كاملا متمايز را از هم جدا كرد؛ خائفي به عنوان يك غزل سراي نيمايي مطرح است و بر خلاف توللي و اخوان كه بيشتر نمايش سخنوري و احاطه به ادبيات دارند، غزل براي خائفي يك وسيله بيان به شمار مي رود و جالب اين است كه توللي و اخوان يك چرخش 180 درجه به سوي قالب هاي قدمايي داشتند، او در راهي كه برگزيده بود، متين و متعادل پيش رفت. پرهیزگار، اضافه کرد: خائفي را به عنوان يك شاعر نورمانتيك و چهارپاره سرا دوست داريم و او را شاعري با ذهنيت معاصر مي شناسيم؛ در عين حال بايد گفت: تاثيرپذيري براي همه هنرمندان طبيعي است و گفتمان صددرصد اورژينال چيزي غيرممكن است، ضمن اين كه به اعتقاد من خواستگاه اجتماعي شاعر بيشتر شعر او را مي سازد تا تاثيرپذيري. وي همچنين با بيان اين كه ذهنيت غنايي معاصر با ذهنيت غنايي كهن تفاوت دارد، گفت: در ذهنيت غنايي معاصر وجود انسان دوپاره نيست و روح و جسم از هم تفكيك نشدند، در حالي كه در ذهنيت قديم عشق معاصر و قديم داريم. اين مترجم آثار ادبي در بررسي شعر خائفي، گفت: طبيعت گرايي، بازگشت به خيال و كودكي را مي شود در شعر هاي خائفي ديد. در ادامه مراسم، صدار ذوالریاستین و ایرج زبردست به قرائت اشعاری پرداختند. در انتهای برنامه هم پرویز خائفی با تشکر از همه برگزارکنندگان این برنامه، چندی از اشعار خود را برای حاضران خواند.
.jpg) .jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
.jpg)
|
