حمام خواجه از ابنيههاى دوره قاجاريه است كه در كنار بازار قديمى شهرستان داراب قرار دارد. مصالح به كار رفته در آن آجر و سنگ و آهك مىباشد و در حدود 300 متر مربع وسعت دارد. ساختار كلى ساختمان شامل راهرويى باريك مىباشد كه به طرف پايين امتداد دارد و بعد از گذشتن از پلكان ورودى راهرو به رختكن حمام منتهى مىشود. حوضچهاى كوچك در وسط رختكن وجود دارد كه جهت شستن دست و پا بعد از استحمام استفاده مىشده است. پس از رختكن خزينه حمام وجود دارد كه محل شستشوى عمومى بوده، اما پس از نصب دوش در حمام اين قسمت از كار افتاده، راه ورود به آن مسدود شده است. سمت راست خزينه سرويسهاى بهداشتى وجود دارد و در امتداد آن راهرويى وجود دارد كه به صحن حمام منتهى شود. كف صحن حمام هم اينك به گود زورخانه تبديل شده و اطراف گود پلكانهايى براى نشستن تماشاچيان ساخته شده است.
در اطراف صحن قسمتهايى اختصاصى وجود دارد كه معروف به شاه نشين يا اعيان نشين است و جهت استفاده بزرگان در نظر گرفته شده است. در زير خزينه محفظهاى فلزى قرار داشته كه از طريق تون يا آتشدان حمام حرارت به آن مىرسيده و باعث گرم شدن آب مىشده است. سيستم آتشدان حمام در خارج از ساختمان حمام قرار داشته و به‌وسيله چوب و نفت سياه حرارت آن تأمين مىشده است.در كنار خزينه دو حوض ديگر معروف به بغلك قرار داشته كه در آن آب سرد جهت سرد و گرم كردن آب خزينه نگاهدارى مىشده است. در كنار صحن، آب انبار حمام قرار داشته كه براى پر كردن خزينه و بغلكها از آب اين آب انبار استفاده مىشده است. آب خزينه و بغلكها هفتهاى يك بار تعويض مىشده است. براى سفيد كردن سقف گنبدهاى حمام به علت وجود نم و رطوبت از ملاط آهك و گُل نوعى نى كه در كنار بركهها سبز مىشده، استفاده مىكردند. احتمال دارد در زير لايههاى آهكى كه در سقف به كار رفته، مانند ساير حمامهاى مشابه، تصاوير و نقاشىهايى وجود داشته باشد. اين حمام هم اينك مورد استفاده قرار نمىگيرد.
منابع: اسناد سازمان میراث فرهنگی استان فارس / تحقیقات میدانی / شهر من داراب، حسين آزما، انتشارات كاوه آزما، 1375، ص 94.
کوروش کمالي سروستاني
وب سایت دانشنامه فارس راه اندازی شده در سال ٬۱۳۸۵ کلیه حقوق این سایت محفوظ و متعلق به موسسه دانشنامه فارس می باشد. طراحی و راه اندازی سایت توسط محمد حسن اشک زری
